Kōrero: Waka

Whārangi 2. Waka ki Aotearoa

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Nō te whanaketanga o ngā iwi Māori ka rerekē haere ngā tikanga waka a te Māori, nā tō rātou heke mai i ngā moutere ririki kei Te Moananui-a-Kiwa, ki tētahi whenua whānui e takoto nui ana ngā rawa whenua. Ka paheke haere te hahau i ngā waka mō te whakatere ki ngā moana pāmamao. Nā te huhua o ngā taonga waihanga ki te ngahere, ka rerekē te auaha, te tārai me te whakamahi i ngā waka.

Ngā waka takere

Nāwai rā, ka whakamahia ngā waka kotahi anake te hiwi. I mōhiotia ngā momo waka nei nā ō rātou tūmomo nunui, āhua, whakanikoniko, tikanga hoki. I hua mai tēnei nā te pukahu o ngā tūmomo rākau māori i kitea. Nā te whīroki o ngā rākau o ngā moutere o Te Moananui-a-Kiwa, ka whāiti ngā paepae o ō rātou waka. Ko te mahi a te kaihanga i te waka he mahi i tētahi takere whāiti, me te whakapiki i ōna rauawa kia teitei ake te rahoraho i te kārewa o te wai. Hei whakatika i tōna pōtere ka herea he ama.

He nunui ake ngā rākau o Aotearoa i ērā o ngā moutere – pērā i te tōtara, te kauri, te mangeao, te rimu, te kahikatea me te mataī – he pērā rawa te nunui kāore i whakamahia te ama. Ko te tōtara te rākau i kaha whakamahia, a, ki Te Tai Tokerau i whakamahia ko te kauri. I hangaia ngā waka mō ngā wai o uta me tai. Ka whakarerea ngā waka i tāraia mō te hōrapa tawhiti. Ka tipu mai ngā tūmomo waka o te Māori ake – pērā i te waka taua, te waka tete, te waka tīwai, te mōkihi, tatū rawa ki te waka tangata o ēnei rā.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Hoturoa Barclay-Kerr, 'Waka - Waka ki Aotearoa', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/waka/page-2 (accessed 19 March 2024)

He kōrero nā Hoturoa Barclay-Kerr, i tāngia i te 12 Jun 2006