Kōrero: Patupaiarehe

Kei ngā tihi o ngā maunga i Te Urewera me te wao o Waikato ētahi o ngā wāhi noho o te iwi patupaiarehe. Kāore i tino kitea tēnei iwi. Ka taea e rātou te whakawai i te tangata mā te whakatangi i ā rātou pūtōrino. He iwi mōhio, he iwi rerekē rātou. Ka whakapae ētahi he uri ngā tāngata urukehu o te iwi Māori nō ngā patupaiarehe.

He kōrero nā Martin Wikaira
Te āhua nui: He patupaiarehe kei runga pane kūini

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

E ai ki te Māori, noho ai te iwi patupaiarehe ki te ngahere, ki runga rānei i ngā tihi o ngā maunga. He tūrehu, he pakepakehā ētahi atu ingoa mō te patupaiarehe.

Te āhua o te patupaiarehe

He kiritea, he urukehu te patupaiarehe. Kāore i haea ō rātou kiri ki te uhi matarau. Ko ētahi patupaiarehe he nohinohi, ko ētahi he rite ki te tangata te hanga, ko ētahi i te rohe o Wanganui he tino nui te hanga.

Ngā nohoanga

Kāore i tino kitea te patupaiarehe. Noho ai rātou ki ngā takiwā o Waikato, o Rotorua, o Te Urewera, tae atu ki ētahi moka ki Te Wai Pounamu.

Ngā whanonga o te patupaiarehe

He mataku te patupaiarehe i te rā. Kitea ai rātou i te awatea, i roto rānei i te kohu. He whero ō rātou whāriki, ō rātou pūeru. Hei ngā pō ka rongohia ā rātou kōauau.

Ponaturi

He rite te iwi ponaturi ki te iwi patupaiarehe, heoi, kei te moana kē ō rātou nohoanga. He whero ō rātou makawe, he kiri tea, ā, hei ngā pō anake puea ai rātou ki te whenua.

Ngā tūponotanga ki te tangata

He rite te mākutu me te kāhaki a te patupaiarehe i ngā tāngata. Ka aitia e rātou ngā wāhine ātaahua kia puta he tamariki urukehu. Hei ārai i a rātou, ka pani ngā tāngata i a rātou ki te hinu haunga, ka tunu kai rānei i te mea he anuanu ki te patupaiarehe te haunga o te kai. He pērā anō mō te rā me te mura o te ahi, ka wehi te patupaiarehe.

I ako ētahi tāngata i ngā karakia me ngā waiata a te iwi patupaiarehe. He matatau rātou ki te hī ika, ā, i ahu mai ngā mātauranga mō te hī ika i a rātou. Hangaia ai ō rātou kāinga i te kohu, i te aka rānei.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Martin Wikaira, 'Patupaiarehe', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/patupaiarehe (accessed 19 April 2024)

He kōrero nā Martin Wikaira, i tāngia i te 24 o Hepetema 2007