He korero whakarapopoto
Nō te ūnga tuatahitanga o ngā tūpuna o te Māori ki Aotearoa, ka rere i ngā ākau mā runga waka. Nō muri ka takahi ētahi ki ngā rohe i te tuawhenua.
Ngā torotoronga whenua
He nui ngā kōrero a ngā iwi mō ngā tūpuna i torotoro i te nuku roa. Waihoki, ka tū ngā uri hei tangata whenua ki ngā whenua i takahia e ō rātou tūpuna.
Te auaha i te whenua
He kōrero ā te Māori mō te auaha i te whenua. Tērā te kōrero mō te kakenga o Ngātoroirangi ki te tihi o Tongariro me te auahatanga o ngā puia me ngā waiariki o te puku o Te Ika-a-Māui. Nā te mātao ka karanga a Ngātoroirangi ki āna tuāhine kia haramai i Hawaiki ki te āwhina i a ia. Heoi, ka tukuna e rāua te ahi hei whakamahana, hei whakaora i te tinana o tā rāua tungāne.
Kupe
Torotoro haere ai a Kupe i te takutai o Aotearoa. He maha ngā wāhi nāna i tapa.
Ngā waka tōmua
Ka tae mai ngā waka tōmua ki Aotearoa ka āwhio i te takutai moana. Ko ētahi o ngā waka ko:
- Tainui – ka ū ki Te Moana-a-Toitehuatahi, ka tae ki Tāmaki ka whiti ki te tai hauāuru o Te Ika-a-Māui
- Horouta – ka pae ki Te Moana-a-Tairongo me Tūranganui-a-Kiwa.
- Mataatua – atu i Whakatāne ki Te Tai Tokerau.
Rakataura
Ko Rakataura te tohunga o runga i a Tainui. Nā te aha, i te taenga ki Tāmaki-makau-rau ka tohe rāua ko Hoturoa, ko te otinga atu ka whai ia i te tai hauāuru ki te tonga. Nāwai ā, ka moe a Rakataura i te tamāhine a Hoturoa.
Kahupekapeka (Kahu)
Ka mate te tāne a Kahupekapeka, ka huri āwhio rāua ko tana tama ki ngā rohe o Waikato. He maha ngā maunga i pikitia, pērā i Te Aroha-o-Kahu.
Haunui
Ka heke a Haunui mā te tai hauāuru o Te Ika-a-Māui, he whai i tana wahine pūremu a Wairaka rāua ko tana nanakia te take. Nā Haunui ngā awa o Rangitīkei, o Manawatū, o Waikanae i taunaha. Nō te taenga rawa ki Pukerua ka mau e ia te tokorua rā, ka hurihia hei toka.
Tamatea
Ko Tamatea tētahi o ngā tino kaihōpara o Aotearoa. Kapi ai te nuinga o Te Ika-a-Māui me Te Wai Pounamu i a ia, whai anō ōna ingoa a Tamatea-pōkai-whenua, a Tamatea-pōkai-moana.
Ngā ara pounamu
Takahia ai e ngā iwi o Te Wai Pounamu ngā ara atu i te tai rāwhiti ki te tai hauāuru ki te kawe i te pounamu hei hokohoko ki ngā iwi o Te Ika-a-Māui.