Ngātoroirangi rāua ko Tia
I tae a Ngātoroirangi rāua ko Tia ki Aotearoa mā runga i te waka a Te Arawa, i ū ki Maketū rā i Te Moana-a-Toitehuatahi. Taro ake, ka takahi rāua ki te tonga, ki ngā rohe i te puku o Te Ika-a-Māui. Ka haere a Tia mā te uru, ka whai i te awa o Kaituna ki te tāhuna o Mamaku, kia tae ki Ātiamuri me Te Aratiatia i te awa o Waikato. Ka haere tonu, ka mātaki atu ia i ētahi paripari ka rite ki tōna korowai taupō te āhua. Nā reira ka tapaina e ia taua wāhi ko Te Taupō-nui-a-Tia. Ka hipa te wā, ka noho koirā te ingoa o taua moana.
Ka huri āwhio a Tia i te moana. Nō muri ka noho a ia ki Tītīraupenga i te ngahere o Pureora.
Te ara o Ngātoroirangi
Ka wehe a Ngātoroirangi i Maketū i Te Moana-a-Toitehuatahi, ka ahu ki te rāwhiti. Kia tae ki te awa o Tarawera, ka tapaina anōtia e ia, ko Te Awa-a-te-atua. Kātahi ka toro whakauta ia ka kake ki runga o Ruawāhia, tērā o ngā tihi o Tarawera kei te pito raki. Whāia, ka hīkoi ia i te mānia o Kāingaroa tae atu ki ngā tahataha o te awa o Waikato, mā reira ki te tihi o Tauhara, ki reira mātakitaki ai i te moana o Taupō me te maunga o Tongariro e rehurehu mai rā i te tonga.
Te auahatanga i ngā waiariki
Ka pikitia e Ngātoroirangi te maunga o Tongariro. I te pikinga, ka rongo te tohunga rā i ngā naku o te tonga, ka karanga i āna tuāhine i Hawaiki kia tukua mai te ahi whakamahana, ‘Kua riro ahau i te hau tonga’ – no konei te ingoa o te maunga o Tongariro. Heoi, ka tukuna te ahi e ngā tuāhine, ka pupū ake ki Whakaari, ki Moutohorā, ki Rotorua, ki te maunga o Tarawera, ki te ika whenua o Paeroa, ki Ōrākei Kōrako, ki Tokaanu, kātahi anō ka tae ki Tongariro, ka ora a Ngātoroirangi.
Kahumatamomoe rāua ko Īhenga
He tama a Kahumatamomoe nā Tamatekapua, rangatira o runga i a Te Arawa. I ū mai rātou ko tana irāmutu a Īhenga mā ki Maketu. Nāwai ā, ka toro rāua ki uta ka taunaha i ētahi roto, Te Rotoiti-kite-a-Īhenga me Te Rotoruanui-a-Kahumatamomoe. Whai muri iho, ka haere rāua ki Te Tai Tokerau kia kite i ngā tuākana o Īhenga, a Taramainuku, a Warenga, a Huarere.
Ki Waikato, ki Te Tai Tokerau
Ka haere whakatetonga te tokorua rā kia tae ki te awa o Waikato i te wāhi tapaa ai e rāua, ko Te Whakamaru-o-Kahumatamomoe. Ka ahu tō rāua ara ki Whāingaroa i te uru, ka whai i te takutai ki te raki. Ka tapaina e rāua te whanga o Manukau, ko Te Mānuka, i te mea ka poua e Kahumatamomoe he pou hei kokoraho i te takiwā. Taihoa, ka tae rāua ki Poutō, e tata ana ki te pūaha o te awa o Wairoa i Kaipara. Ka tapaina e Kahumatamomoe te whanga ko Te Kaiparapara-a-Kahumatamomoe, mō te momo kai nei te kaipara nā Taramainuku i hora ki mua i tō rāua aroaro.
Ko Kahumatamomoe anake
Ka tae ki te wā, ka wehe a Kahumatamomoe, ka mahue iho ko Īhenga ki Poutō. Ka tere te waka o Kahu ki te tonga, mā ngā awa o Kaipara me Kumeu, ka whakawhiti i Te Waitematā kia tae ki Moehau, ki te kāinga o Huarere, tērā o ngā tuākana o Īhenga. Ka kake a Kahu ki te tihi o te maunga teitei rawa o te paeroa o Kaimai, ka tapaa e ia ko Te Muri-aroha-o-Kahu, te aroha-tai, te aroha-uta, hei maimai aroha ki ōna uri o Rotorua, o Taupō, o ngā tai o te raki, tae rawa ki Moehau.
Ka haere tonu a Īhenga
Ka wehe a Īhenga i te whanga o Kaipara, ka piki i te awa o Wairoa, whakawhiti ana i te whārua o Mangakāhia me te mānia o Waimate, kia tae ki Kawakawa i Pēwhairangi, ki te kāinga o tērā o ōna tuākana a Warenga. Ka taunahatia e Īhenga ētahi wāhi o te takiwā, pērā i a Ruapekapeka, i a Mōtatau. Whāia, ka huri te ara o Īhenga ki te tonga ki Whāngārei. I reira ka piki ia i tētahi maunga i te wā e papā ana te whaitiri; tapaina ihotia e ia taua maunga ko Whaitiri. Ka hoki atu a Īhenga i Whāngārei ki Moehau, tatū rawa atu ki Maketū.
