He korero whakarapopoto
Ngā whakangungu rākau
He umanga nui te riri me te mau rākau i roto i te ao Māori. Whakangungua rawatia ai te tangata i te wā e tamariki ana; ko ngā mahi he mekemeke, he mamau, he whiuwhiu rākau.
I roto i te para whakawai ka ako te tāhae ki te mau rākau; ki te tūtira hōkai, ki te mau i te rākau; ki te kuru me te karo; ki te whakangungu puta taua me te mau kākaho hei rākau whakangungu. He mea nui te rakanga waewae.
Ngā rākau
He taonga tuku iho te rākau ki te Māori. He mea āta hanga te rākau patu tangata ki te rākau, ki te kōhatu, ki te wheua, ka mutu he roa tōna mahinga. I ētahi wā ka karakiatia te rākau hei whakaū i te mana, te tapu me te mauri ki roto ki te rākau.
Ko ngā rākau roa ka puritia ki ngā ringa e rua; he rau tētahi pito, he ārero tētahi. Ko ngā rākau ēnei:
- te taiaha. He mea whakanikoniko te taiaha, ka mutu he taonga nui.
- te tewhatewha. He rite te tewhatewha ki te toki. He mea whakarākei tēnei rākau ki te puhi whakaaweawe hei whakahopo i te hoariri
- ngā rākau koi, pērā i te pouwhenua, te koikoi me te tararua.
Ko ngā rākau poto he patu. Kotahi te ringa mau. Ka tākaia tētahi ringa ki te puru, hei whakangungu.
Te korehāhātanga
Nō te taenga o tauiwi ki Aotearoa ka haumate haere te mau rākau. Ka mahue te taiaha, ka nanao ki te pū. Nāwai ka pū te rūhā ki te para whakawai, ka ngarongaro haere ai ngā mātauranga o te mau rākau.
Te whakamāuitanga ake
Nō ngā tau 1980 ka ora haere te mau rākau, nō te oranga anō o te ahurea Māori. Tērā ētahi para whakawai ruarua kua waihangatia i roto anō i te kōpū o ngā iwi. Ka whakamahia te rākau i roto i te wero, te kapa haka me te whaikōrero.
