Story summary
Te here i te tangata ki te whenua
He nui ngā kōrero a te Māori mō ō rātou tīpuna. Ko ētahi ka pā ki ngā iwi o Te Moananui-a-Kiwa me Hawaiki. I ngā tau e 700 ki mua i ū mai rātou mā runga i ō rātou waka ki te ākau roa o Aotearoa. Heoi, arā anō ngā pūrākau me ngā pakiwaitara tawhito ake, pērā i tērā mō te hangatanga o te tangata tuatahi. Kei roto i ngā kōrero nei herea ai ngā iwi ki te whenua, me ngā rohe e nōhia nei e rātou.
Hineahuone
Nā Ranginui rāua ko Papatūānuku, ko Tāne. Nā Tāne ko Hineahuone, te wahine tuatahi, i pokea i te one. E ai ki te kōrero ‘whai muri i te hangatanga o te kōhiwi, kātahi ka hangaia ngā ringa, te tinana, ngā waewae me ngā kūhā’. Nā rāua ko Tāne ka puta ko Hineata rāua ko Hineahiahi. Ka whai uri ngā tāngata katoa ki ngā tīpuna nei.
Māui
He nanakia a Māui, he maha ana mahi tinihanga. Nāna i hī ake i Te Ika-a-Māui i te moana mā te whakamahi i te kauae o tōna kuia hei matau. Nō konei hua mai ai te ingoa o Te Ika-a-Māui.
Ngā tīpuna o te ao tūroa
Ki tā te Māori whakapono whānau kotahi ai rātou me te whenua, ngā manu, ngā rākau. E kī ana a Ngāi Tūhoe, ko Hinepūkohurangi tō rātou tipuna, arā, ngā kohu e kākahu ana i ngā maunga o Te Urewera.
Patupaiarehe me te tūrehu
He nui anō ngā kōrero mō ngā iwi rerekē i Aotearoa i mua i te taenga mai o ngā waka nō ngā moutere. E kī ana te kōrero kei ngā maunga rātou e noho ana, ā, kei reira rangona ai ō rātau reo. Ko ētahi o ngā iwi nei ko te patupaiarehe me te tūrehu.
Kupe rāua ko Toitehuatahi
Kei te rahi o ngā kōrero tuku iho, ko Kupe te Māori tuatahi kia tūhura i a Aotearoa. Nā tana whaiwhai ki te wheke a Muturangi tae ai a Kupe ki konei. Patua rawatia e ia te wheke ki Te Moana-o-Raukawa. Ka toro haere a Kupe i te whenua me te tapa ingoa, pērā i a Pari Whero (Red Rocks) i Te Whanganui-a-Tara.
Ko tētahi kōrero e kī ana nō Hawaiki a Toitehuatahi, heoi, kei ētahi iwi ā rātou kōrero e mea ana i whānau mai a ia ki Aotearoa. He mea nui ki ngā iwi ō rātou tātai heke i a Toi. E kī ana a Ngāti Awa, kei runga ake te papakāinga o Toi i te tāone o Whakatāne.