Kōrero: Mātaitai

Kua hura ngā tohunga whaipara tangata i ngā taunaki o te huhua o ngā momo kaimoana a te Māori. He maha ngā tūmomo mātaitai i kohia e te Māori pērā i te white slipper shell, te volute, te pāua, te pipi me te tio. Kei te haere tonu te mahi kohi mātaitai ki ngā māra mātaitai huri noa i te ākau roa.

He kōrero nā Mere Whaanga
Te āhua nui: Tokorua nga tama e kohi kaimoana ana, Pēwhairangi

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Mai anō he kai rangatira te pāua, te kina, te kōura, te pipi, te tio te kūtai me ētahi atu kaimoana ki te Māori. I ēnei rā, ka haere ngā whānau ki te kohi mātaitai hei whāngai atu ki ngā hākari, kia tunua rānei he rengarenga mō te whānau.

Ngā para mātaitai ō mua

Ko te midden he wāhi para tawhito ka rangahautia e ngā tohunga whaipara tangata kia kite he pēhea te oranga o tētahi iwi. Kei roto i ngā ahu otaota o ngā iwi Māori ō mua e whakaatu ana te tokomaha o ngā kaimoana i kaingia e te Māori, tae atu ki ngā mātaitai rerekē, pērā i te ringed venus shell. He whakaatu tēnei ki te huhua o ngā momo mātaitai i kainga i tērā wā.

Te hauhake ō mua

E ai ki ngā tikanga Māori ka whakarohea he māra mātaitai mō tēnā whānau, mō tēnā whānau. I mua i te kuhunga ki te moana kua tuku karakia rātou. Mēnā ka tae mai he manuhiri ki te kohi mātaitai, kua īnoi atu ki te kaitiaki me te tuku taonga ki a ia.

Tikanga

He mahi whai tikanga tonu te kohi kaimoana:

  • Kaua te tamaiti e hāparangi.
  • Kaua e huakina ngā mātaitai inā kei roto tonu tētahi i te wai.
  • Ka kohia te momo kotahi i te wā kotahi.
  • Ko te whakatū rāhui hei whakakore I te i te kohi kaimoana. Mā te pou rāhui hei tohu i ngā rohe rāhui.

Te tunu me te whakamaroke

Ka tunua ngā mātaitai ki roto i ngā umu, me ngā tahā kua purua ki ngā kōhatu wera. Ko tētahi atu tikanga ko te tahu i ngā mātaitai me te rarauhe maroke ki runga. Ka wera ana ngā mātaitai, ka tuwhera mai ngā angaanga.

I ngā hōtoke ka whakamaroketia ngā kai mō te hōtoke. Ko ngā kiko ka whakairia ki runga rākau maroke ai.

Te toha i ngā kaimoana

Ka kai tahi te iwi ki ngā hākari, ki ētahi atu hui nui rānei. Hei konei e marū ana te pipi, te tio me ētahi atu kai. Ko ngā iwi o te ngāhere kua haramai me o rātou kai hei tauhoko mō te mātaitai.

Ngā momo mātaitai

I ēnei rā he maha ngā mātaitai rerekē e kāinga tonu ana. Heoi ko tōna mākuru kāore rawa e rite ki ō mua. He here anō mō te rahi o te kaimoana ka hāria.

  • Ka noho te pāua ki ngā tokatū moana, ā, he pai kia tunua hei rengarenga.
  • He mātaitai iti te pūpū ka noho ki ngā ākau me ngā tokatū moana. He mea tango te kiko mā te pine.

Me ruku rawa tētahi mō te kōura. Inā tōna reka.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Mere Whaanga, 'Mātaitai', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/mataitai (accessed 19 March 2024)

He kōrero nā Mere Whaanga, i tāngia i te 12 o Hune 2006