Kōrero: Ngā tuakiri hōu

I ngā tau tōmua o te 2000 ko te hōtaka take mohoa rongonui o Whakaata Māori ko Native affairs, arā he whakamahinga koi o te kupu ‘native’. Ki Ahitereiria ka karangahia te hunga Māori e rātou tonu he ‘Maussies’, ā, kei Rānana ko Ngāti Rānana. Ko te hunga urukēhu Māori, ka kīia he ‘waka blonde’, he ‘kōtuku mā’ rānei.

He kōrero nā Rawiri Taonui
Te āhua nui: E kauhau ana a Thomas Mason i tana whaikōrero

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā tuakiri Māori o mua

Nō te taenga mai o te Pākehā ki Aotearoa kātahi anō ka rangona te kupu Māori. Ko te karangatanga ingoa a te Māori mōna anō ko te tangata whenua.

Ko tā ngā Pākehā tōmua rawa ka karangatia te Māori he ‘Aborigine’, he ‘native’, he ‘New Zealander’ rānei. Nō te haurua tōmuri o te rautau 1900 ka whakamahia te kupu ’native’, hāunga anō ngā whakahē a te Māori.

Noho tāone

Nō te tekau tau 1950 ka tīmata te pūrere atu o Māori mai i ngā taiwhenua ki ngā tāone. Kātahi ka kitea anō i reira te whakaaro pōhēhē o te Pākehā ki a rātou, arā, he māngere, he ‘Hori’, he ‘boonga’, he poronika noa iho nei.

I ngā tekau tau o te 1960 me te 1970 ka puea mai ngā kēnge o te Mangaru me te Mangu Kaha, ā, i roto i te tekau tau ka hau mai te whakapono o Karipia, te ‘Rastafarianism’.

Nō te noho o te Māori ki ngā tāone nunui, ka kotahi mai ngā iwi. Ko tā rātou karangatanga ake mō rātou anō, he ‘cuzzies’, he ‘bros’.

Mautohe

Nō ngā tau o te 1960 ka whanake mai ngā rōpū mautohe, ā, nō muri tata ka rangona whānuitia ngā momo karangatanga o te kaimautohe Māori. Ko te hunga wāhine Māori e whakaihuwaka ana i te kaupapa, ā, ka hau anō te rongo mō te mana wāhine i roto i te ao Māori.

Te whakaara tikanga

Mai i waenganui o te ngahuru tau 1980 ka tipu anō ngā kaupapa mātauranga reo Māori pērā i te kōhanga reo me te kura kaupapa. Orua mai ka kitea te tūranga anō o te hunga kaumātua, kuia mai koroua mai.

Nō te tipu o te hunga Māori mahi moni, ka kīia rātou he ‘muppies’ (te ingoa Māori mō ‘yuppies’) rānei ko te hunga paraone whai moni rānei.

Ko te tikanga ake o te kūpapa ko ērā iwi i tautoko i te kāwanatanga i ngā pakanga whenua o te rautau 1800. Nō konā kua ara mai anō tērā kupu mō te hunga Māori e haukoti ana i ngā hiahia o te iwi Māori.

Ingoa hou

Ko ēnei ētahi kārangarangatanga ingoa mō ngā tumomo Māori katoa i te rautau 2000:

  • born-again Māori – ko ērā Māori he taha Pākehā ō rātou, i whakawhirinaki kē ai rātou i ngā wā tāmia ana te Māori
  • waka blondes, he kōtuku mā ranei – he kiritea
  • Maussies – ngā Māori kei Ahiteriria
  • takatāpui – he kupu tawhito e whakamahia ana mō te hunga takatāpui o ēnei rā.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rawiri Taonui, 'Ngā tuakiri hōu', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-tuakiri-hou (accessed 21 April 2024)

He kōrero nā Rawiri Taonui, i tāngia i te 5 o Mei 2011, updated 1 o Hune 2017