He korero whakarapopoto
Ngā iwi o Hauraki
Ko te rohe o Hauraki ka karapoti i ngā takiwā o Tāmaki, o Te Hapū-a-Kohe, o Piako, o Ōhinemuri, o Te Wairoa, o Moehau, o Whangamatā. Ahakoa te mea kei ngā iwi o Marutūahu te mana nui i te rohe, he kāinga tonu a Hauraki nō ngā iwi maha.
Te Patukirikiri
Ko Kapetaua te rangatira o Te Patukirikiri, he wāhanga o te Wai-o-hua, he iwi nō Tāmaki. I tapaina rātou ki te ingoa Te Patukirikiri i a rātou ka toa ki tētahi pakanga - ko ngā kōhatu, ko ngā kirikiri anake ā rātou patu.
Ngāti Hako
Ko Ngāti Hako te iwi tuatahi kia noho ki Hauraki. Ka pūmau tā rātou noho hei iwi i te moenga o Ruawehea, te tapairu o Ngāti Hako ki a Tamaterā, te tama a Marutūahu.
Ngāti Huarere
He maha ngā wāhi i Hauraki ka ū a Te Arawa. Ko ētahi o ana tāngata i noho ki Hauraki, ka whakaingoatia e rātou ētahi wāhi o te whenua. Ko Ngāti Huarere i ahu mai i a Huarere, te mokopuna a Tamatekapua, te rangatira o te waka a Te Arawa. Ko Tamatekapua i tanumia ki runga o Moehau, tōna ingoa tūturu ko Te Moengahau-o-Tamatekapua.
Ngāti Hei
Ko Ngāti Hei, he uri whakaheke nō Hei, te matua kēkē o Tamatekapua. Nā tā rātou kaha i roto i ngā pakanga ki ngā iwi o Marutūahu o Ngāpuhi, kei te tū tonu rātou. Ko Te Whitianga-o-Kupe tō rātou wāhi noho.
Ngāi Tai
He huānga tata a Ngāi Tai o Hauraki, ki a Ngāi Tai o Te Moana-a-Toitehuatahi, mā roto i ngā moenga a ngā tuāhine tokotoru mai i Te Moana-a-Toitehuatahi - a Te Rau-kohekohe rātou ko Motu-i-tawhiti, ko Te Kaweinga ki ā rātou tāne nō Hauraki. Whakapapa tahi mai ai ngā iwi o Ngāi Tai i te waka a Tainui.
Ngāti Pūkenga
Ko te iwi o Ngāti Pūkenga i ahu mai i te waka a Mataatua. Nō te rau tau 1800 hūnuku atu ai rātou i Tauranga ki te takiwā o Moehau.
Ngāti Rāhiri
I tau te tipuna a Rāhiri ki Whakatāne mā runga i te waka a Mataatua, ā, haere ake, ko ia tērā i whai i te heke ki Te Tai Tokerau. Nāwai, ka hoki ia mā Hauraki ki Whakatāne. Ka noho tētahi wāhanga o tōna tira ki Hauraki. Tapaina ai rātou ko Ngāti Rāhiri.
Taupori
I te tataunga iwi o te tau 2013, e 3,000 ngā tāngata i kī he uri rātou nō ngā iwi o Hauraki.