Kōrero: Ngā mahi a te rēhia

He wā mō te mahi, he wā mō ngā mahi a te rēhia, arā, ngā mahi waiata, haka, poi, whakatangi puoro, kanikani me ngā  tākaro. Ko ētahi tākaro he akoako, he ngahau hoki. 

He kōrero nā Ross Calman
Te āhua nui: Te pā o Pūtiki

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

I ngā tau tōmua o te noho Māori, he nui ngā mahi a te rēhia: he tokoiti te marea, he pukahu noa o te kai. E rua rau tau ka ngaro te moa me ngā kēkeno. Ka kumea te iwi Māori ki wāhi kē, ki rohe kē, ki te rapu kai. He mahinga kai te take ka tuwhera te tāwaha o te riri, ā, ka mahue haere ngā mahi a te rēhia.

Te Pakeke, te tūranga hoki

Ko te hunga kaumātua me ngā nohinohi te hunga whai wā ki ngā mahi ā-rēhia, inā hoki rā he akoranga nui mā te tamariki. Ko ngā mea pakeke ake he tito waiata, tito ruri mō tētahi whaiāipo, ētahi o ngā mahi.

Ko tā te rangatira he whakapau kaha atu ki te taka kai me te whakatūtū taua, ā, kāore i rahi tōna whai wāhi atu ki ngā mahi a te rēhia.

Ngā tūāhua pāpori

I te awatea tonu ka tīmata ki te mahi. Pō takurua noa – kua karahui te iwi ki te kōrerorero, ki te tātai kōrero me te karawhiu i ngā tākaro o roto i te whare.

Ko te kawa o ētahi hākari he kaupapa ake ōna; engari arā anō ngā hākari e kai tahi ai, e kōrero tahi ai te iwi.

Ka kōhiti a Whānui, kua hauhaketia te kūmara – arā, he taka kai, he haka, he poi, he whakakōrero taonga puoro, he tākaro te mahi. Ko te tohu o te mātahi, ko te marewatanga o Matariki i te pae. Arā, he wā whakanui anō tēnei i te haka me te waiata.

Te whare tapere

Ko ngā akoako mō roto i te whare tapere he kōrero pūrākau; he waiata; he haka, he poi, he pūoru, he tākaro. Ka tākina ngā kōrero me te mātauranga o roto ki te reanga hou. Ēnei mahi i haere i roto anō i te mākohakoha.

He waiata tō te Māori mō ngā mea katoa, hei hono atu ki ngā tātai kōrero ngā tikanga a te iwi, me ngā whakatau whakaaro o te reo. Ka hui ana, kua puta anō mai ngā haka me ngā poi.

Ko te tangi a te taonga pūoro ka whai wāhi ki roto ki ngā kawa maha, me ngā whakangahau hoki.

Ngā hākinakina me ngā tākaro

He hākinakina, he tākaro te mahi i ngā huihuinga. I runga i te marae ātea tū ai ngā kaipara (ngā whakaharatau, me ngā mau). I ngā raumati, ka ngākaunui te iwi ki ngā mahi kauhoe, te ruku, me te reti ngaru. I ngā pō makariri, kua noho ki rō whare ka whāwhā ki ngā tākaro tī ringaringa, ki te whai me ngā karetao. Ko ngā taonga tākaro a ngā tamariki, he kōhatu, he rākau, he papanga nō te taiao tonu.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Ross Calman, 'Ngā mahi a te rēhia', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-mahi-a-te-rehia (accessed 30 March 2024)

He kōrero nā Ross Calman, i tāngia i te 5 o Hepetema 2013