Kōrero: Kaumātua

Ko Whina Cooper, he kaumātua nō Te Rarawa

He whakahirahira te hunga kaumātua ki te whānau me te iwi, tae atu ki te mau o ngā kōrero me te mātauranga, te arataki, me te ārahi haere i ngā whakatipuranga e heke mai nei.

He kōrero nā Rawinia Higgins and Paul Meredith
Te āhua nui: Ko Whina Cooper, he kaumātua nō Te Rarawa

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Wāhi ki ngā kaumātua

He hunga whai mana te kaumātua i roto i te ao Māori. He maha ā rātou mahi mō ngā whānau, hapū, iwi.

  • hei pupuri i ngā kōrero, whakapapa, tikanga hoki a te iwi
  • hei kaitiaki i tēnei mea te tikanga
  • te whakatipu tamariki – i mua, mā ngā kaumātua e tiaki ngā tamariki inā kei te mahi ngā mātua, inā rānei kei ngā tauā e haere ana. Ka whakapakeke anō rātou i ngā mātāmua
  • hei arataki
  • hei whakatau totohe

Kaumātua i ngā korero tuku iho

Kei ngā kōrero tuku iho ko ngā kaumātua ngā kainānā i te tamariki me ngā kaipupuri kōrero tuku iho.

Nā te koroua o Māui nā Tamanui-ki-te-rangi ia i whakaora, i whakatipu hoki. I riro hoki i a ia ngā mātauranga o tōna kuia tae atu ki te mauri o te ahi.

Ko Whaitiri te kuia o Tāwhaki rāua ko Karihi. Nānā rāua i tohu ki hea rāua piki ai ki te toi o ngā rangi.

Kaumātua i nāianei

I te wāhanga tuarua o te rautau 1900 ka makere te mātotoru o te Māori mai i ō rātou papakāinga ki ngā taone noho ai. Nō konei ka whati te hononga o te mātauranga taketake. Kua tīmata i ētahi iwi te mahi hōtaka ako mō ngā kaumātua e mau tonu ai ngā kōrero tuku iho.

Mai i te tekau tau 1970, ka waihangahia ngā whare kaumātua ki runga i ngā marae maha e noho tonu ai ngā kaumātua i te mātotorutanga o te marae.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rawinia Higgins and Paul Meredith, 'Kaumātua', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/kaumatua (accessed 28 March 2024)

He kōrero nā Rawinia Higgins and Paul Meredith, i tāngia i te 5 o Mei 2011