Kōrero: Waka ama

Kua roa ngā mano tau e whakamahi nei ngā iwi o Te Moana-nui-a-Kiwa i te waka ama. Nō ngā tau 1980 ka kaingākau te marea ki te waka ama.

He kōrero nā Hoturoa Barclay-Kerr
Te āhua nui: Whaingaroa Hoe tournament, Raglan Harbour, 2012

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ko te waka ama te ingoa o Aotearoa, mō te tākaro e mōhio whānuitia nei he ‘outrigger canoeing’.

Ngā waka ama o neherā

Kua aua atu ngā mano tau e whakaterea ana tēnei mea te waka ama ki roto o Te Moana-nui-a-Kiwa. Kāpā i kitea nuitia ki Aotearoa i te taenga mai o te Pākehā i te rautau 1700. Arā anō ngā waka hourua i kite rātou, engari torutoru noa iho ngā waka ama. Nā te nui o ngā rākau Māori i Aotearoa, i whānui ai ngā waka, ā, kāore i whakamahia tētahi ama.

Ko te mahi o te ama he whakamānu i ngā waka. Ka herea te ama ki ngā kīato. He mea paihere ngā kīato ki te waka. Kei te taha mauī o te waka te ama.

Te waka ama i ēnei rā

He whānui ngā mahi o te waka ama i Te Moana-nui-a-Kiwa. Hei hī ika, hei kawe taonga, hei kawe tangata, hei tauomaoma ēnei waka. He tākaro kaingākau te tauomaoma waka ki Hawaii me Poronīhia Wīwī.

I ngā tau tōmuri o te tekau tau 1980 ka puea anō te kaingākau ki te waka ama. Nō muri rawa ake tēnei i te whakaterenga o te waka hourua o Hawaikinui mai i Aotearoa ki Tahiti. Ka tū ngā karapū puta noa i te motu, ā, ka hangā te whakahaerenga ā-motu i te tau 1987. Mai anō i te tau 1989 e tū ana ngā whakataetae ā-motu. Mai i te tau 1990 kua tū te kapa waka ama o Aotearoa ki ngā Tauomaoma Waka o te Ao katoa, ā, kua toa ētahi o ngā kapa i ētahi wāhanga o te whakataetae.

I te tau 2012, neke atu i te 1,000 ngā mema, me ngā karapu 43 o Waka Ama Aotearoa.

I ēnei rā he mea hanga te nuinga o ngā waka i te kakakoata. Inā rā ko te mahi a ngā kaihahau kia tere ake ai te waka, kia mania hoki tōna haere. Ko te nuinga o ngā karapu ka aro anō ki te reo me ngā tikanga e pā ana ki te hoe waka. Kāpā mō te hoe waka anake te waka ama; engari he waka hī ika, waka whakaharikoa noa iho rānei.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Hoturoa Barclay-Kerr, 'Waka ama', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/waka-ama-outrigger-canoeing (accessed 19 March 2024)

He kōrero nā Hoturoa Barclay-Kerr, i tāngia i te 5 o Hepetema 2013