Kōrero: Kiore

I tae mai te kiore ki Aotearoa mā runga i ngā waka hoea mai e ngā tūpuna i Te Moananui-a-Kiwa. Ka nui te kai mā te kiore ki te whenua hāhā nei. Kāore i ārikarika te kai a te kiore i te maha rawa atu o ngā tipu, o ngā kararehe.

He kōrero nā Bradford Haami
Te āhua nui: Ngā kiore e rua, Hauturu

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He aha ia te kiore?

Hanga ririki te kiore. He huruhuru pākākā, heoi, he kiwikiwi he tea te puku. I kawea mai te kiore e ngā waka o ngā tūpuna o te iwi Māori mai i Te Moananui-a-Kiwa.

Te wāhi noho, ngā kai

Hei te awatea ka noho te kiore ki roto i tōna rua. Pō rawa, ka puta ki te kai. Ko ngā kai: he hua rākau pērā i te hīnau; ngā hua me ngā pīpī a te manu; te poraka; te ngārara; tae rawa atu ki te mokomoko.

Te kiore i te ao Māori

E ai ki te kōrero ko Hinemataiti te tipuna o ngā kiore. Nāna ōna uri ngā kūmara i kāhaki i te rua kūmara.

He maha ngā wāhi i tapaina mō te kiore – ko Motukiore tērā, he moutere kei Te Hokianga. Ko Kiore te ingoa o tētahi kāhui whetū. He momo whakairo kīia ai ko kiri-kiore.

Ki te Māori, he kai te kiore, ka huahuatia, ka horahia i ngā hākari.

Te tango me te whakaora i te kiore

E ai ki Te Papa Atawhai he pōrearea, he riha te kiore, he kai nōna i ngā tipu me ngā kararehe māori. I tahia atu ngā kiore i ngā moutere ka nōhia e te tuatara.

E ai ki a Ngāti Wai o Te Tai Tokerau, ko rātou ngā kaitiaki o te kiore. Whakapae ai rātou kei te tohu ngā tikanga me ngā kōrero a te Māori kia manaakitia te kiore.

Tae rawa ki ēnei rā, ruarua noa ngā kiore Māori, kua marara ki ētahi wāhi tawhito, ētahi moutere hāhā.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Bradford Haami, 'Kiore', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/kiore (accessed 30 March 2024)

He kōrero nā Bradford Haami, i tāngia i te 24 o Noema 2008