Kōrero: Ngā waewae tapu

Whārangi 8. Te Wairarapa me Te Whanganui-a-Tara

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Kupe

E ai ki ngā kōrero mai te iwi o Te Āti Awa, ka hōpara a Kupe i Te Tai Hauāuru o Te Ika-a-Māui, atu i Tāmaki-makau-rau i te raki ki Te Moana-o-Raukawa i te tonga. Ko te kōrero a ngā iwi o te tonga o Te Ika-a-Māui, i ū a Kupe ki te pito raki o te takutai ki Te Wairarapa, ka toro mā te tonga kia tae ki Te Whanganui-a-Tara, whakawhiti ki te tauihu o te waka a Māui. Ka tapaina e Kupe ētahi toka i te pito tonga rawa o te takutai o Te Wairarapa, ko Te Mātakitaki-a-Kupe, i te mea ka kite atu ia i a Tapuae-o-Uenuku, te maunga teitei rawa ki te pae maunga o Kaikōura.

Nāwai ā, ka kuhu a Kupe kia torotoro i ngā tahatika o Te Whanganui-a-Tara, ka tapa i ngā moutere o Matiu me Makaro mō āna tamāhine. He toka kei te pūaha o Te Whanganui-a-Tara, ko Te Ure-o-Kupe.

Whātonga

Ko Whātonga te rangatira i runga i a Kurahaupō, i ū mai ki Te Māhia. Ka torotoro ia i te takutai o Te Wairarapa me te tauihu o te waka a Māui, kātahi ka hoe ki te raki mā te tai hauāuru. Ka tae ki te pūaha o te awa o Manawatū, ka heke a Whātonga i te waka, ka hīkoi whakarunga i te awa rā, kia whakawhiti i te pae o Tararua, kia tae ki Tāmakinui-a-Rua. Ka tapaina e Whātonga tēnei takiwā ko Te Taperenui-o-Whātonga.

Tara rāua ko Tautoki

Ka moe a Whātonga i a Hotuwaipara kia puta ko Tara-ika ko Tara-nohu rānei (nā te tū o te ringaringa o tōna whāea ki te tara ika). Nō muri ka whānau mai tana teina a Tautoki, ko Reretua tōna whāea. Ko Tara te tipuna o Ngāi Tara, i noho ki ngā rohe o Te Whanganui-a-Tara me te tauihu o te waka a Māui.

Kia hoki ki a Tautoki. Nā Tautoki ko Rangitāne, te tipuna taketake o te iwi o Rangitāne.

Ka taiāwhio a Tara rāua Tautoki i te tonga o Te Ika-a-Māui. Ka tīmata te heke a te tokorua rā i Te Māhia, ka ahu ki te tonga mā Rangiwhakaoma, Ōkoriwa, Parangārehu. Ka tae ki Te Whanganui-a-Tara, ka pikitia a Te Awakairangi. Whāia, ka tahuri rāua ki te uru ka tae ki Porirua, ka whai haere i te takutai ki te raki, ā, ko te pūaha o te awa o Rangitīkei. Ka whai a Tara rāua ko Tautoki i te awa o Rangtīkei kia tae ki te tūtakitanga ki te awa o Hautapu, ka whai i tēnei awa kia tae ki Waiōuru, ka ahu atu te tokorua rā ki Moawhango, ki Tongariro, tae rawa atu ki Taupō i te puku o te ika. I konei ka huri ki te rāwhiti, ka whakawhiti i te pae o Maungaharuru i Tītī-o-Kura, ka hoki atu ki Nukutaurua i Te Māhia.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rāwiri Taonui, 'Ngā waewae tapu - Te Wairarapa me Te Whanganui-a-Tara', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-waewae-tapu/page-8 (accessed 25 April 2024)

He kōrero nā Rāwiri Taonui, i tāngia i te 24 Sep 2007