Whai muri i ngā pakanga o tekau tau atu i 1860, he nui ngā whenua o te Māori i raupatungia. Nō te 5 o Mei 1863, ka tuku e Pirimia Alfred Domett he kōrero ki a Kāwana Hōri Kerei kia raupatungia ngā whenua o ngā iwi ka whana ki te Pākehā. I te tīmatanga, kāore te raupatu i hōrapa whānui. Nāwai ā, ka nui haere, ka nui haere te whenua ka raupatungia. Kāore he wehewehe i ngā whenua i raupatungia – ka tangohia ngā whenua o ngā iwi whakakeke me ngā iwi kūpapa. Ko te hiahia o te Karauna, ki te whakanoho i ngā tāngata hōia ki runga i aua whenua raupatu.
Nā te Ture mō te Whakanoho i te Hunga Mārie (New Zealand Settlements Act 1863) me āna whakahōunga, ka raupatungia ngā whenua ki te tonga o Tāmaki-makau-rau, ki te riu ki Waikato, ki Tauranga, ki Ōpōtiki me Whakatāne, ki Taranaki, ki Mōhaka-Waikare i Te Matau-a-Māui hoki. I hōrapa anō ngā raupatu whenua ki Tūranganui-a-Kiwa, heoi, kei raro kē i ture kē.
Ko ngā raupatu i Waikato me Taranaki ngā murunga whenua kaitā rawa. He rerekē te pānga o te raupatu ki tēnā rohe, ki tēnā rohe, heoi, pēhia rawatia ngā iwi o Waikato–Tainui, ngā iwi o Taranaki, a Ngāi Te Rangi ki Tauranga, a Ngāti Awa, a Te Whakatōhea me Ngāi Tūhoe o Te Moana-a-Toitehuatahi.
Ka hōrapa te raupatu whenua
He rite ngā mahi raupatu i Aotearoa ki ngā mahi raupatu a Peretānia ki ētahi atu whenua, pērā i a Airani i te rau tau atu i 1800 me ngā koroni i te tonga o Āwherika. Ka whakarihariha ngā Māori ki te raupatu whenua, ā, nō te tīmatanga ka whakahē ētahi Pākehā rongonui. I te tau 1863 ka whakaputangia e te Kaiwhakawā Matua o mua e Wiremu Mātene tana tuhinga e kōrero ana mō te hītori o Airani, ‘me te hua kore o te raupatu whenua hei whakamāuru i te taupori.’ Kotahi anake te putanga, arā, ko te ‘pukuriri me te pōuri’.1
He whenua whakahokia
Ehara i te mea ka puritia katoatia e te Karauna ngā whenua raupatu. He nui te whenua i whakahokia, engari kāore i hoki ki ngā tāngata tika. Me te aha, ka hokona e te Karauna ētahi o ngā whenua i ‘hoki’ ki te iwi. He pēnei te mahi ki Tauranga, he nui te whenua i whakahokia ki te iwi, ā, kāore noa iho i roa, ka hokona e ngā rangatira o Ngāi Te Rangi aua whenua ki te Karauna.
Nāwai ā, ka whīwhiwhi ngā korikoringa i ngā whenua raupatu; he nui ngā ture whakahou, ngā pitihana me ngā whakawākanga ki roto o whare kōti. I te tau 1869, kua eke a Te Mākarini hei minita mō ngā take Māori i te kāwanatanga o Fox–Vogel. Ka puta i a ia tana kōrero, he hapa nui te tikanga raupatu a te Karauna.