Kōrero: Te tāhere manu

Whārangi 5. Te ongaonga manu

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā whio a ngā manu

Ka pakoire ngā kaihopu i te manu. Mō te ongaonga kiwi, ka purua e te kaihopu tētahi o ōna ringaringa ki tōna waha ka whio i te whio a te kiwi. Kīia ai te rau ka mahia hei whio, he pepe. Ko te rau o te harakeke hei ongaonga i te weka, ko te rau o te manono me te patatē hei ongaonga i te tūī. Ka nanao a Ngāti Porou ki ngā rau o te pāpā, o te whangewhange o te māhoe hei ongaonga manu. Ka pōkaia te rau ki ngā ngutu o te kaihopu – i tana hopunga hā ka puta te oro pekī anō he manu e whio ana.

Te tangata pepe manu

He kaihoko Pākehā tōmua a Joel Polack. Kua takoto āna kōrero mō te wā i kite a ia i tētahi kaihopu e pepe ana i te kererū. Ka rongo te kererū rā i te tangi ka haere atu kia tau ki te wāhi kei reira te kaihopu, ka hopukina. I whiua a Polack mō ēnei kōrero, kāore te tokomaha o ngā kaituhi Pākehā i whakapono ki a ia. I te rau tau 1800, ka kōrero a Meiha J. L. Richardson mō te mahi a tana kaiārahi Māori; i te rongotanga i tētahi manu, ka huhuti te Māori rā i tētahi rau, ka tīmata ki te pakoire. Nāwai ā, ka tata mai te manu rā, ka hopukina e ia.

Kurī

Ki te whakangau manu te Māori me te kurī, ka pakoiretia ngā manu noho papa pērā i te weka me te kiwi. Ki reira ka tukuna ngā kurī kia ngau i te manu. Ka whakahaerehia te kurī mā tētahi rākau ka mau ki tōna kakī, kīia ai te rākau nei he pōtete. Ka whakamaua he tātara ki te kakī o te kurī kia pai ai te whaiwhai haere a te kaihopu i a ia.

Taki - maimoa

Ko te tikanga o te taki he whakawai i te manu. Waihoki, ka tīkina he kākā mōkai, ka whakatangihia kia maimoa ētahi atu kākā. Ka herea e te kaihopu he pou ki waenganui i ngā rākau e rua; e 2-3 mita te teitei. Kātahi ka whakanohoia kokia he pou kē (kīia ai he taki) ki tōna taha. Ka whakamaua ngā pou nei mā te here i te taha whakarunga, mā te poupou ki te papa o te whenua.

Ka herea te manu taupunga ki te pūtake o te taki. Ka whakangē te kākā mōkai kia rere mai ai ētahi atu kākā. Ka huna te kaihopu i muri i tētahi ārai, i roto rānei i te rarauhe tata ki te taki. Ka haere mai he kākā ka paoa ki te hauhau manu, ka mau i te kono, ka kapohia rānei me te ringa.

Waka manu

Ka whakakīia te waka manu ki te wai, ka whakairia ki runga rākau. Kia waia ngā manu ki te waka manu, ka whakamau ngā tāhere. Ko te miro tētahi rākau kaha te whakamahia o te waka manu i te mea, ka kai te manu i te miro ka nui tana mate wai. Ka inu ngā manu i te waka manu, kua mau i ngā kono. He roa ngā waka manu – 1.5 mita te roa o ētahi.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Te tāhere manu - Te ongaonga manu', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-tahere-manu/page-5 (accessed 24 April 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 24 Sep 2007