Kōrero: Te tāhere manu

Whārangi 1. Te tāhere manu i roto i ngā tau

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

I ngā rā o mua ko te moana ko te ngahere ngā pātaka o te ao Māori.

Te oranga i te ngahere

Ki te Māori, he kai nui rawa te manu. I mua i te taenga mai o te Pākehā ki Aotearoa, karekau he whakangote i kō atu i te kurī me te kiore.

He wā nui rawa atu ki ngā iwi te ngahuru i te mea koianei te wā mō te mahi manu – te kererū, te kākā, te tūī, aha atu. Kōtutua ai ngā manu ki ō rātou ake hinu. Whatua ai he kākahu, he whakarākai i ngā huruhuru i ngā manu.

Te tikanga hopu manu a te Pākehā

Ka tahuri ngā Pākehā tōmua ki te kai i ngā manu hei oranga mō rātou. Nāwai ā, ka tutū te puehu i waenganui i te Māori me te Pākehā mō te āhua o te mahi manu. Ki tā te Māori titiro ai he kai te manu; heoi, ki tā te Pākehā he taha hākinakina i te hopu manu. Atu i te tekau tau o 1860 ki te tekau tau o 1890 ka tīmata te whakatakoto i ngā ture ki runga i te hopu manu. Atu i te tau 1864 ka whakatakotoria e te ture he aha ngā wā mō te hopu i te kererū me te pārera ki ētahi rohe.

He kai, he hākinakina rānei?

I te tau 1865, ka takoto he ture e whakakāhore ana te hopu manu mā te tāhere me te tāhiti, kia noho mā te pū anake hopukina ai he manu. I te tau 1866 ka pīratia tērā ture, heoi nō te tau 1907 ka whakamanatia anōtia.

I ngā tekau tau o 1880 me 1890 ka tautohetohe te Pākehā me te Māori mō te wā hopu kererū. Ko te wā pai mō te Pākehā ki te hopu kererū ko te tōmuatanga o te ngahuru, i te wā e ngangahau ana te manu. Waihoki, ko te wā pai mō te Māori ko te paunga o te ngahuru me te tōmuatanga o te hōtoke, te wā e mōmona ana te manu.

I te tau 1907 ka mana he ture e whakakāhore ana i te kōtutu manu. I puta tēnei ture hei pēhi i te nui rawa atu o ngā manu ka kōtutua mō te hoko. Hāunga tērā, ka kōtutu manu tonu te Māori. Waihoki, nō te tau 1910 ka turakina tēnei ture.

Te atawhai i te manu

Atu i te tekau tau o 1890 ka tutū te puehu i waenganui i ngā Pākehā whakangau manu, ngā iwi Māori, me te hunga tiaki manu. Nā te paheke o ngā manu, ka rāhuitia te hopu manu. Ko te whakapae a ngā iwi Māori, nā te topenga o ngā ngahere ka paheke ngā manu, ehara nā kaha rawa o te mahi manu. Hauwarea ake tā te Māori, nō te tau 1922 ka rāhuitia e te ture te hopu manu.

Ēnei rā

I te paunga o te rau tau 1900, ka puta te amuamu a ētahi mō te mahi a Tā Kereama Rātima ki te tango kūkupa hei ō matenga mā Kahurangi Whina Cooper. Haunga tērā, kua whakahē ētahi iwi i tēnei mahi, kua tahuri ētahi pērā i a Kevin Prime o Ngāti Hine ki te whakatipu anō i te ngahere me te patupatu i ngā kararehe patu manu.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Te tāhere manu - Te tāhere manu i roto i ngā tau', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-tahere-manu/page-1 (accessed 19 March 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 24 Sep 2007