He tohu tonu ngā tongarerewa (ornament) ā, e hāngai tonu ana ki ngā pūrākau a te Māori.
Kei ngā taunaki tōmua rawa ngā niho e kitea ana i ngā taonga a te Māori, ka mutu he tohu tērā ki te whānui o te takenga mai o ō rātou tīpuna i Te Moananui-a-Kiwa. Nō te tūhuratanga i te pounamu ki tēnei motu, kātahi ka whanake ētahi toi whakairo hōu. I hua anō mai ētahi taonga tongarerewa i ngā kararehe me ngā manu.
Ngā hei – me ngā rei tohorā
Kua kitea ngā taunaki rei parāoa puta noa i te motu nei. He tino taonga anō te rei parāoa. Ki te kore e kitea te rei parāoa, kua āta whakairotia te kōhatu, me te rākau kia rite tōna hanga ki te rei tohorā. Tē mōhiotia i ēnei rā te tikanga i whai mana ai ēnei tūmomo taonga i te ao Māori i mua, engari nā te tohunga o te whakairo i ngā rei nei, ka kitea tōna ātaahua ki te Māori. Ākuanei ka tau tonu te mana o te parāoa rā ki te kaipupuri, ka tau rānei tētahi hononga ki taua parāoa. He hononga tēnei nō te Māori ki ōna huānga o Te Moananui-a-Kiwa.
He kōakaaka, he tāwakawaka rānei ētahi taonga ka iri i ngā hei. He kōiwi, he kōhatu ēnei taonga. Ko ngā taonga, he ōrite tonu ki te ārero, me te hanga V anō hoki, he mea whakairo ki te parāoa. He rite tonu te whakairo o ngā tahataha o ēnei taonga. Hei ētahi kua pūruatia ēnei tauira. Nō te rautau 1700 kua whanake te rei puta, ā, kua tāia te mata me te kanohi ki tētahi pito. Ko ngā rangatira tāne anake ka mau i ēnei taonga.
Arā anō ngā momo hei. Ko ētahi taonga ka wiria he puare ki roto, ka mutu he niho mangō, he parāoa, he angaanga, he kōhatu, he kōiwi manu ētahi o ngā taonga nei. Ko ētahi he hei matau, he tuna, he momo manu, he kekeno. Arā anō ngā hei māhunga manu, me te tinana tangata.
Hei tiki
E ngaro ana te takenga mai o te hei tiki. E whakaaro ana ētahi i takea mai te hei tiki i a Tiki, te tangata tuatahi i ahua e Tāne. Kei ētahi whakaaro ko te tamaiti kei roto tonu i te kōpū tēnā, ko Hineteiwaiwa rānei. Ko ēnei ngā taonga pounamu kairangi rawa, ahakoa ka tāreia ētahi i te parāoa. He maha ngā tūmomo hei tiki engari e ora tonu ana te mana o te hei tiki i ēnei rā. He rite ki ētahi taonga, ka tanumia te hei tiki i te taha tonu o te kaipupuri, engari ka āhei anō te hahu ake kia mau haere i roto i ngā whakatipuranga.
Ngā taonga kakara
Ka whenumi te Māori ki te kiri rākau me te kohukohu ki te kāpia me te hinu kakara. He mea tautau te kiri manu ki roto i ēnei whenumitanga, ā, ka mau ki te kaki.
Ngā pōhoi
He whānui tonu ngā momo pōhoi a te Māori. Pērā i ngā roimata pounamu me te aute mā. Ka mauria anō ngā niho mangō, ngā niho rānei o te tau kua mate.
Ko ētahi atu taonga ka mau ki te taringa he remu manu, he manu ora tonu rānei. Ko te pūhoi he hune tākapu, toroa rānei, he kiri mā rānei nō te manu kua pōkaitia.
