He maha ngā kākahu ka hangaia e te Māori hei whakamahana, hei whakahaumaru i a ia hoki i te ua. He poto iho ngā kahu ua i te korowai, he rite tonu te wā ka kapi katoa i te hukahuka, i ngā hōripinga muka rānei i rite ai ki te pōreku tuanui. Nō konei kua parea te ua ki waho o te kahu.
Ko te whatu aho pātahi te tikanga whatu mō te nuinga o ngā kahu ua me ngā korowai. Ko ngā rauemi he harakeke, he kiekie, he tōī, he tī kōuka, he neinei, he kuta, he pīngao, ko ngā otaota pērā i te wīwī, te pātītī, tae atu ki ētahi rauemi ongeonge pērā i te rau tikumu, me te waekāhu.
Ko ēnei ētahi o ngā kahu ua:
- Pākē – kei waho atu ko ngā whenu. He pūreke te ingoa ki ētahi iwi
- Hieke – ka pūruatia ngā weu hukahuka, ka whakapiria atu ki te papa o waho o te kākahu
- Whakatipu – he kākahu i āta mahia mārire, hei kaupare i te ua
- Para kiekie – he kākahu kaupare ua ka mahia ki te kiekie
- Mangaeka, tihetihe rānei – he kākahu ka mahia ki te harakeke pango, kōura hoki. Ko te mahi o tēnei he whakamahana i ngā rau o te harakeke i runga ngārehu
- Kahu tōī – he mea hanga ki te tōī kua rumakina ki te wai hei tītoretore i ngā muka, ka tāwaitia ki te waitumu me te paru. He kahu ēnei nō te toa. He pare wai tōna mahi, ka mutu he kahu tino pakari ēnei, ā, nā te pōuri o te tae i ngāwari ai te huna a te toa
- Tikumu – he mea hanga i te tikumu. Mā te rangatira anake.
I te tekau tau 2000 ka whakamāui ake ngā pākē. Whakamahia ai e ngā kairaranga ngā rauemi o nehe me ō te ao hou. Hei ngā tauwhāinga o te hunga kaihoe ka mauria ēnei kahu pare ua, me te wana anō o te tū.
Ngā hū
Kāore ō te Māori hū, hāunga ia te pāraerae, hei whakawhiti tērā i ngā wāhi uaua, pōhatuhatu rānei. Ko te papanga pai mō tēnei ko te tī kōuka. Ka whakapaparuatia ngā rau, ka whakapiria ki ngā wae mā te tuku i ngā tau mā runga o te waewae. I ngā wā o te tino makariri ka purua te raparapa o te pāraerae ki te kohukohu.
He tino puiaki kē noa atu ngā taonga whakamaru waewae, ā, kāore rawa i teitei ake i ngā pona. Hei ētahi ka hereherea ki ōna tau (aho) anō, whakamaua ai ki te tupehau.
I te whakawhitinga o Ngā Puke Māeroero i ngā tau tōmua o te rautau 1800 ka mau pararae ngā uri o Poutini Ngāi Tahu i whatua mai ki te harakeke, ki te tī kōuka me ngā otaota maunga. Mēnā i whakamahia ngā rauemi pai rawa, ka noho pai ngā pararae mō ētahi rā, engari ka ngawhingawhi noa iho i ngā wāhi nui te kōhatu. Mō ērā i mahia ki te wharariki, e kore e pai mō te haurua o te rā, i te poutūmārōtanga o te rā kua kanukanu noa iho.
