Kōrero: Nōnahea a Aotearoa nōhia tuatahitia ai?

Ngā momo taunakitanga hei whakatau i te wā nōhia ai a Aotearoa

Ngā momo taunakitanga hei whakatau i te wā nōhia ai a Aotearoa

Ka kitea ngā pārongo kei te ripanga e tohu ana ki te tau 1300 AD. E whakaae katoa ana ngā taunakitanga rerekē mō te wā tau ai te noho a te tangata ki Aotearoa. Kitea ai i te taha mauī ngā rā turuturu ai te pungarehu mai i ngā hū. Kei te taha matau ngā rā i wānangatia mai i ngā radiocarbon me ngā kai timotimo a te kiore i ngā anga me ngā kākano. Kei te taha matau rawa kitea ai te korahi me te iti o te hae i roto i ngā tau – he tohu ki te whakawāteatanga o te whenua. Ka miramira te tū mai o ētahi rā radiocarbon mō ngā kōiwi kiore (Pacific rat), i te mea he moata ēnei rā (kei te take o te ripanga). Tērā kei te hē ēnei rā, he tohu rānei ki te taenga tōmuatanga o tētahi waka i te wā 50–150 AD – me kī, e 1000 tau i mua i te wā e whakaaetia ana whānuitia ana i tae te tangata ki Aotearoa. Mēnā i tae tētahi waka ki Aotearoa i te wā 50–150 AD, tērā pea he waka mai i Kanaky, Whītī, Poronihia ki te uru rānei i tūpono te pae ki Aotearoa.

Te whakamahi i tēnei tūemi

Private collection, David J. Lowe
Reference: Lowe, D. J. and R. M. Newnham, ‘Role of tephra in dating Polynesian settlement and impact, New Zealand.’ PAGES (Past Global Changes) News 12, no. 3 (2004): 5–7.

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te tuhi tohutoro mō tēnei whārangi:

Geoff Irwin and Carl Walrond, 'Nōnahea a Aotearoa nōhia tuatahitia ai? - Tautohe mō te wā tae mai te tangata ki Aotearoa', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/diagram/3610/nga-momo-taunakitanga-hei-whakatau-i-te-wa-nohia-ai-a-aotearoa (accessed 28 March 2024)

He kōrero nā Geoff Irwin and Carl Walrond, i tāngia i te 8 Feb 2005, updated 1 May 2016