Kōrero: Te Waonui a Tāne

Whārangi 5. Ngā whakataukī ka ahu mai te wao

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Inā te maha o ngā whakataukī ka whakahua i tēnā rākau, i tēnā tipu hei kupu whakarite, hei kupu whakaahua.

Tōtara

He tohu te tōtara mō te rangatira nui. He whakataukī tēnei i te matenga o tētahi rangatira:

Kua hinga te tōtara i Te Waonui a Tāne.

Ko te whakaruruhau anō he tōtara haemata.

Waihoki, ko te rangatira nui ka whakaritea ki te tōtara haemata, arā, he tōtara inā te kaha o te tipu:

Ka haere te tōtara haemata, ka takoto te pukatea wai nui.

He kupu whakarite te tōtara mō te hunga rangatahi, ka āhei te hurihuri haere ki ngā hui, ki ngā marae. Hāunga anō te hunga kaumātua, ka noho ki te tiaki i te kāinga; ka whakaritea ki te pukatea, he rākau taumaha ka tipu ki ngā wāhi repo.

Ngā pūmanawa o te tangata

He kupu whakarite te ongaonga (tree nettle, Urtica ferox) mō te tangata keke:

He tangata ongaonga.

He rākau taikākā te maire, mō te tangata pūmau:

E, ko te matakahi maire.

He kōpēpē te para tawa; inā whakahuatia mō te tangata mataku:

He tawa para, he whati kau tāna.

Nā te taikākā, ka whakaritea te toa ki te manga tawa:

Ka mahi te tawa uho ki te riri.

Mate

Arā te whakataukī mō te tangata ka mate, kīia ana ka hoki ki Te Pō mō ake tonu atu, kāore e wana ake anō pērā i te tī rākau:

Ehara i te tī e wana ake.

Kākahu

He kaha te mangemange (Lygodium articulatum), he torotoro te āhua tipu; arā te whakataukī:

Kia pēnei te mārōrō o tō kākahu me te mangemange.
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Te Waonui a Tāne - Ngā whakataukī ka ahu mai te wao', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-waonui-a-tane/page-5 (accessed 19 March 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 24 Sep 2007