Te pā harakeke
Aitia te wahine i roto i te pā harakeke.
E tūtohu ana tēnei whakataukī i te whai hiranga o te toi raranga ki te ao Māori. Ko te pā harakeke he whānau harakeke kua whakatipuria, e tipu noa iho ana rānei.
Ngā tikanga hou ki te huarere kē
I te taenga mai o te Māori ki Aotearoa ka kitea he mātao ake tēnei motu i Hawaiki. Kīhai i tipu te aute nā te māeke. I whakamahia te aute hei hanga i te papanga tapa i ērā atu moka o Te Moana nui a Kiwa, engari anō i Aotearoa, ka tāmatemate te tupu, nā te makariri.
Ko tōna whakakapinga ko te muka o te harakeke. I whakamahia te muka hei hanga i ō rātou kākahu, me ētahi taonga mīharo hoki.
Ko te harakeke te piki tūranga o te aute. He nui āna whakamahinga hei whiriwhiri, hei raranga, me ētahi atu tikanga hanga papanga. Ko ētahi atu tipu i whakamahia hei raranga he kiekie, he pīngao, he kākaho me ētahi atu.
Ngā momo harakeke
E kitea ana te harakeke puta noa i Aotearoa. Ko tēnei te tipu pai rawa mō te raranga. Nāwai ka whakatipuria ngā momo harakeke mō ngā mahi rerekē, mō te kōmāmā rānei o te muka. He wā ka takohatia ēnei taonga ki ngā iwi o rohe kē. Ko ētahi o ngā momo harakeke he pari-taniwha, he oue, he rātāroa, he ngutu-nui, he awanga, he tāneāwai, he ruatapu, he tukura, he rongotainui, he motuoruhi, me te mangaeka.
Te tapahi harakeke
Ko ngā momo e kitea whānuitia ana he harakeke, he wharariki. Ko te wharariki he ngāwari ake, ā, ka whakamahia i ngā taonga tūoi noa. He maha ngā momo rerekē, tēnā mō tōnā āhuatanga, tēnā mō tōnā āhuatanga, o te raranga.
I āta tapahia ngā rau mō te raranga kia kore ai e pāngia te rito. He huhua ngā whakataukī e whakarite ana i te whānau ki te pā harakeke.
Te whakarite i te muka
Ka tākirikirihia ngā rau kia rite tahi te whānui. Kātahi ka hahaetia te mata pūhuki o te harakeke, ā, ka wakua ki te anga moana kia puta mai te muka. I ngā kākahu ngāwari, ka horoia anō te muka, kātahi ka tātā ki te patu muka, ki te patu whītau rānei. Ko ngā weu ka miro ki runga i te waewae kia hua mai ngā whenu me ngā aho. Heoi he hauono te iti iho o te aho i te whenu. Kīhai i tātāhia ngā aho ki te patu.
Ko ngā tae he kōwhai, he kōkōuri, he pango me te tae tonu o te muka. Ka whakamahia te raurēkau mō te kōwhai, te tānekaha mō te kōkōuri. Ina whakawhenumitia ki te ngārehu wera ka hua te parauri. E pango ai te muka ka tīkina te peha o te rākau makomako, o te hīnau rānei ka rumaki ki te wai. Kātahi ka rumakina te muka ki roto, ka whakamarokehia, ka mirimiria ki te paru.
Te whare pora
I ngā wā o mua ka ākona te kairaranga ki roto i te whare pora. He nui ngā tikanga i paiherea ai ngā tauira. I te tīmatanga o ngā akoranga he tuku karakia te mahi, e tuwhera ai te tauira ki ngā akoranga. Ko te hunga whakahere ki te raranga ka rapu i te taha kikokiko me te taha wairua ki tōna rētōtanga. I roto i te tekau tau 1800 ka whakatakēhia tēnei mātauranga e te hunga mihinare, i ruarua ai ngā whakaritenga me ngā karakia tūturu i ngā wānanga raranga o ēnei rā.
Ko te nuinga o ngā kairaranga he wahine. Ko te atua o te whare pora ko Hine-te-iwaiwa. Koia anō te atua o te whakawhānau tamariki.