Kōrero: Te Tiriti o Waitangi

He Tohu

He Tohu

Kāore ngā pukapuka o Te Tiriti o Waitangi, e mau ana i ngā waitohu o ngā rangatira me ētahi au, i tino manaakitia i roto i ngā tau. I te tau 1842 i whakarauoratia ngā pukapuka i te ahi i roto i ngā whare kāwanatanga karukaru i Tāmakimakaurau. I muri i te ahi, i tāpirihia, ā, ka whakaputua ki tētahi pouaka haumaru i roto i te Tari o te Hekeretari Koroniara. I muri iho i whakawhitia ki Te Whanganui-a-Tara, te wāhi i kitea ai e te kaihītori, e Thomas Hocken i roto i te papararo o ngā Whare Kāwanatanga i te tau 1908. Ko te raru, kua kainga e ngā kiore nui. Nā te whakamaimoa whāomoomo kino me ngā whakaaturanga kūare i whakakino anō i ngā pukapuka.

Ināianei, kei te tiakina ngā hīti e iwa e mau tonu ana e Te Rua Mahara o te Kāwanatanga. I te tau 1990, i muri i ētahi mahi whāomoomo, i whakaatuhia ngā pukapuka i roto i te Rūma Ture Kāwanatanga i Te Rua Mahara o te Kāwanatanga i Te Whanganui-a-Tara. I huakina tēnei e Jim Bolger hei wāhanga o te whakanui i te huri tau o Waitangi.

I te tau 2017, i nekehia ngā pukapuka mai i te whare o Te Rua Mahara o Aotearoa ki te whare o Te Puna Mātauranga o Aotearoa i Te Whanganui-a-Tara. Kei te whakaatuahia i roto i tētahi rūma motuhake e kīia ana ko He Tohu. E hāngai ana te hoahoa o te rūma ki tētahi waka huia (he pouaka taonga e whakamahia ana e ngāi Māori ki te whakaputu i ngā taonga). He whakahaere paemahana, tūrama hoki tā He Tohu ki te whakauka i ngā pukapuka me te whakatūturu ka haumaru tonu i te wā e whakaatuhia ana. E whakaatuhia ana hoki he mōhiohio ki te āwhina i ngā manuhiri kia mārama ki te hītori o te tiriti.

Kei roto i He Tohu, He Whakaputanga o 1835 me te petihana pōti o 1893, ētahi atu pukapuka taketake. I roto i ngā tau tuatahi e rima o te tuwheratanga o He Tohu, ko te whakatau tata 100,000 ngā tāngata, tae atu ki ngā tamariki kura 20,000, i toro atu ki te whakaaturanga.

Te whakamahi i tēnei tūemi

Andy Spain

This item has been provided for private study purposes (such as school projects, family and local history research) and any published reproduction (print or electronic) may infringe copyright law. It is the responsibility of the user of any material to obtain clearance from the copyright holder.

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te tuhi tohutoro mō tēnei whārangi:

Claudia Orange, 'Te Tiriti o Waitangi - Te whakahōnore i te tiriti – 1940 ki ngā 2000', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/photograph/47782/he-tohu (accessed 20 April 2024)

He kōrero nā Claudia Orange, i tāngia i te 20 Jun 2012, reviewed & revised 28 Mar 2023 me te āwhina o Claudia Orange