Kōrero: Ngā rōpū

Whārangi 5. Ngā rōpū toi, hauora, hapori

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Toi whakaari

Arā anō ngā whakapau kaha ki te tikanga whakaaro Māori i te tekau tau 1970. Nō tērā wā kua hohouhia ngā tikanga he whānui he mārama hoki. He mea whakatere ēnei āhuatanga e ngā rōpū Māori e whakatairanga ana i ngā tikanga ake a te Māori.

Ka kaha haere ngā kapa haka pērā i a Ngāti Pōneke me Ngāti Ākarana tae atu ki ngā whakapono Māori. I te tau 1972 ka waihangatia te whakataetae kapa haka ā-motu i hua ake ai ko Te Matatini.

Ētahi atu mahi toi

Arā atu anō ngā rōpū pērā i Ngā Puna Waihanga (he rōpū tohunga tā, kaituhi Māori hoki i whakatūhia i te tau 1973) kua opeope i ngā toi raranga, whakaahua, whakaari, tuhi auaha hoki. Kei ngā hōtaka o runga marae ka akona te tangata ki ngā pūkenga o te tukutuku me te whakairo wharenui. Whai atu i tērā kua rangona anōtia ngā reo o ngā pūoro Māori pērā i te pūtōrino me te kōauau.

Marae taone

Nō muri i te heke nui ki ngā tāone, ka hiahia ngā Māori noho tāone ki ētahi marae mō rātou. I roto i te 25 tau, ka matomato te tipu mai o ngā marae ki ngā taone puta noa i te motu. Ko ētahi ka tūhono ki ō rātou iwi anake, pērā i a Te Puea (Māngere Piriti) me Mataatua (Rotorua). Ko ētahi he marae hāhi pērā i a Te Ūnga Waka (Tāmaki), Hui te Rangiora (Kirikiriroa) me Te Tātai Hono (Tāmaki). Arā anō ngā marae ā-iwi pērā i a Hoani Waititi me Ngā Hau e Whā ki Ōtautahi.

I whai ngā marae taone ki ērā i whakatūhia e Āpirana Ngata i ngā tau o 1930 arā kia noho ko ngā marae hei wāhi whakakotahi mō te iwi.

Hauora

I herea anō ngā mātāpono o te Tiriti o Waitangi ki te wāhanga hauora.

Ko ētahi kaupapa tōmua nā te hunga tapuhi ko te waihangatanga o Te Rōpū Tapuhi Māori hei kōkiri take hauora. Nā ō rātou werawera ka hua ngā tūmahi whakarato a te kāwanatanga pērā i ngā whare hauora marae, iwi rānei hoki, i whakarite ā-kirimanatia e te Tari Hauora me ngā Poari ā-Rohe. I te tau 2010 neke atu i te 230 ngā ratonga hauora Māori puta noa i te motu hei tautoko Kaupapa hauora maha mō te Māori nā te Māori. Ko Ngā Ngaru Hauora o Aotearoa te rōpū mō te hauora Māori.

Rōpū hapori, hākinakina

Arā tonu ngā kapa hākinakina Māori e paiheretia ana ki tēnei mea te iwitanga. He wairua whakawhanaunga tō ēnei huihuinga.

Ki ngā taone, koinei ngā kaupapa matua hei whakakotahi i ngā whānau Māori. Nō ngā tau whakamutunga o tērā rautau ka whai hīranga ake te waka ama puta noa i te motu, i Te Moananui-ā-Kiwa hoki.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Ngapare Hopa, 'Ngā rōpū - Ngā rōpū toi, hauora, hapori', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-ropu/page-5 (accessed 19 March 2024)

He kōrero nā Ngapare Hopa, i tāngia i te 5 May 2011, updated 1 Jun 2017