Te utu mō te pū
Ko ngā pū tuatahi a te Māori he koretake, he pūhore, he nui te utu. Inā rā, e 200 ngā kete rīwai, 15 rānei ngā poaka mō te pū kotahi. Ka roa te wā kātahi ka heke te utu.
Kātahi ngā iwi ka rikarika ki te hāpai i te pū. Engari i huri kē te iwi ki te mahi taonga, ki te hokohoko taonga hei utu i ngā pū.
Te whiwhinga i te pū
He rereke te āhua o te hoko pū i tēnā wā, i tēnā wā.
- I te tīmatanga he itiiti, he koretake noa iho ngā pū ka hokona mai. He pai ake ēnei pū mō te whakamataku i te hoariri.
- Taro ake, inā kē te tini o ngā pū nā ngā iwi i hoko. Engari nā te werawera o te rae i whiwhi ai ki te pū. I roto i ēnei pakanga kei raro ngā iwi kore pū e putu ana.
- Nāwai rā ka rahi ngā pū, kua hoki anō ki ngā mahi a te iwi.
Te whanaketanga o ngā mahi taua
He maha anō ngā whanaketanga ki te keu i te pū.
- I te tīmatanga he kuare te Māori ki te pū. Kāore i āta mōhio ki te pupuhi, kāore i rahi te pāura, te matā rānei hei whakaharatau.
- Ka roa kātahi ka rahi ake ngā pū me ngā matā hei whakaharatau, i taunga ai te Māori ki te whakakeko pū ki te hoariri.
- I te otinga ka whakawhanakehia ngā rautaki pakanga tōtika mō te ope mau pū – pērā i te āta tukutuku i ngā waipū. He tino rerekē ēnei whakatakataka taua i tō ngā pakanga rākau Māori.
Ngā pā whawhai
Nō konei ka kite te Māori me hanga anō he pā kia rite mō te pū.
E rua ngā tūwatawata o ēnei pā. Ko te mea o waho hei ārai i ngā kōkiri mai a te hoariri. Kei roto mai he tūwatawata anō, ā, mā konei keu ai ngā kaiwawao i ā rātou pū. Kei muri atu ko ngā maioro me ngā tūwatawata anō. Nāwai ka tīmata ngā iwi ki te hanga pīnakitanga kia āhei ai te tuku i ngā waipū kōtaha ki te hoariri; ka whiria hoki he whakangungu harakeke hei aukati i ngā matā.
