Kōrero: Ngā Māori kei tāwāhi

Maussie, Ngāti Kangaru, Ngāti Skippy; koianei ētahi o ngā ingoa karangaranga mō te tini Māori e noho mai rā ki Ahitereiria. Arā atu anō te tokomaha kei kō atu – kei ngā hapori kua tū kei ngā wāhi pēnei i a Rānana i Ingarangi me Utah i Amerika.

He kōrero nā Carl Walrond
Te āhua nui: Te pēne Māori Hi Five

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Mā runga kaipuke

Tokorua ngā tai tamatāne Māori ka whai i a Kāpene Hēmi Kuki ki Tahiti i te tau 1777. Kāore e kore ko rātou ngā Māori tuatahi kia haere ki tāwāhi mai anō i te wā e hoe ana ngā tīpuna o te iwi Māori i Te Moana-nui-a-Kiwa. I ngā tau tōmua o te rau tau 1800 haere ai ngā rangatira Māori ki Poihākena me Rānana mā runga kaipuke. Ko ētahi ka hoki ki Aotearoa me te rahi o te pū. I roto i te kotahi rau tau ka whai, tini te Māori ka haere ki tāwāhi, ko te nuinga ki roto i ngā mahi kapa haka, waiata ā-ringa, me ērā atu mahi. Ruarua noa iho i hūnuku tūturu ki tāwāhi.

Ahitereiria

Nā runga i te mea he tāngata rātou kei raro i te maru o Ingarangi, taea noa iho e te Māori te haere ki Ahitereiria. Heoi, kāore tonu e rahi ngā mea i hūnuku ki reira, kia taka rawa ki te tekau tau atu i 1960, kātahi anō ka horo te neke o te Māori ki Ahitereiria. I taua wā, i te hūnuku te Māori atu i te tuawhenua ki ngā tāone nui o Aotearoa, ā, atu i reira ki Poihākena (Sydney), Poipiripiri (Melbourne) rānei.

Rahi tonu ngā kaiwaiata Māori me ngā pēne Māori ka whiti ki Ahitereiria. I te korenga o ngā mahi ki Aotearoa i ngā tekau tau o 1970 me 1980, ka horo anō te hūnuku a te Māori ki Ahitereiria. Tokomaha ngā Māori i haere ki ngā mahi kuti hipi me te keri maina i te tuawhenua. Kia tae ki te tau 2001, e 73,000 te tini Māori kei Ahitereiria e noho ana.

Ingarangi

I ngā tau tōmua o te rau tau 1900 ka mīharo katoa ngā tāngata o Ingarangi mō ngā moutere o Te Moana-nui-a-Kiwa. Ka pai katoa ki a rātou ngā kapa haka Māori tērā ka haere ki Ingarangi mahi mai ai i ā rātou mahi. Ka tau te noho o ētahi Māori ruarua ki reira, ā, kia tae ki te tekau tau atu i 1950, kua tū te Karapu Māori o Rānana.

Te Hononga o Amerika (USA)

Kei Utah te hapori Māori nui rawa ki Amerika, otirā, kei te pokapū o te hāhi Mōmona. I ngā tau tōmua o te mano tau 2000, e 300 pea ngā whānau e noho ana ki reira. Nō te tekau tau atu i 1950 tīmata ai te hapori nei, i te taenga atu o ētahi mihinare Māori ki te whakatū i te Karapu Kiaora (Kiaora Club).

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Carl Walrond, 'Ngā Māori kei tāwāhi', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/nga-maori-kei-tawahi (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Carl Walrond, i tāngia i te 8 o Pēpuere 2005