Kōrero: Te whānau tamariki

I ngā wā ō mua he whare kōhanga tō ngā wāhine e hapū ana. He maha ngā tikanga me ngā karakia whakahaere. Ko tā ngā whaea he whakawaiata i te tamaiti ki ngā oriori, ngā whakapapa me ngā kōrero tuku iho a te iwi.

He kōrero nā Hope Tupara
Te āhua nui: Hinetītama

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te whānautanga me te whakapapa

Ko Hineteiwaiwa te atua nui mō te wahine hapū me te whānau tamariki. He hononga anō tōna ki te hauhake kai me te toi raranga. He whakapapa tō ngā mea katoa o te ao Māori. Ko ngā atua tuatahi ko Papatūānuku te whenua e hora nei, rāua ko Ranginui e tū iho.

Kei tēnā, kei tēnā anō ōna kōrero mō te wahine tuatahi nāna i whānau mai te ira tangata. Tērā te kōrero nā Tāne i hanga Hineahuone kia rere ki waho ko Hinetītama.

Ko tētahi tipuna whakahirahira ko Māui. I tōna whānau kahu mai ka tākaia ia e tana māmā ki ōna makawe, ka whiua ki te moana. Nō tana paenga ka kitea e tana koroua. Kei ētahi, ka whānau tahē mai a Taranga.

Te hapū me te whakawhānau

He mea nui ki te iwi te whakatipu i ana wāhine kia whai tamariki ai. Pēnā ka kore e whai uri tētahi wahine, kua purea anō ia ki ngā karakia.

Ka whakawhānau ngā wāhine ki roto i ngā whare puhinga. Kia oti te whakawhānau mai, ka tahuna te whare rā me ngā mea kei roto.

Ngā kawa me te tiaki tamariki

He mea tāpuke anō te whenua me te pito ki te whenua o te whānau.

Kia takapore te tamaiti kātahi ka tohia ia e te tohunga, arā kua tāuwhiuwhia te pēpē rā ki te wai. Whai muri i ngā karakia o te pure, kua wātea a māmā me pēpē te hoki ki tana iwi.

Ko tā te whaea mahi he waiata i ngā oriori hei whakaheke whakapapa, kōrero tuku iho hoki a te iwi.

Kia mutu ai te kaikai o te tamaiti i te waiū, kua pania ngā ū ki te wai kawakawa.

Te whakawhānau me te tiaki tamariki

I ngā tau atu i te 1800, he tokoiti ngā wāhine Māori e whakawhānau ana ki rō hōhipera; nō te tau 1937 he 17 ōrau te rahi i uru ki rō hōhipera. Nō ngā tau tōmua o te rautau 2000, ko te nuinga o ngā tamariki Māori he mea whānau mai ki te hōhipera. Ka mutu, kotahi o ngā tamariki tokorima ka whānau mai ki Aotearoa nei he Māori.

He tino teitei te mate SIDS i waenganui i a Māori. I te tau 2003, o ngā tamariki e 51 katoa i mate e 37 he Māori. Ko tētahi hua kua puta hei ārai i tēnei mate ko ngā moenga wahakura hei moe mā pēpē i te taha tonu o ōna mātua.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Hope Tupara, 'Te whānau tamariki', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-whanau-tamariki (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Hope Tupara, i tāngia i te 5 o Mei 2011, updated 1 o Hune 2017