Kōrero: Te mahi kai

Whārangi 5. Ngā tūranga me te mana

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Rangatira

Kei runga i te rangatira te whakahaerenga o ngā mahi nui a te iwi, tae atu ki te mahi kai. He mana whakaheke te mana i a te rangatira, heoi, ka arongia ngā pūmanawa ārahitanga o te tangata. Ka piki, ka heke te mana o te rangatira i runga i tana kaha ki te whakataka kai.

Tohunga

He tino nui te wāhi ki te tohunga i roto i ngā mahinga kai. Ko te tohunga ka mārama ki ngā karakia me te kawa. Ko te tohunga ahurewa te kaipupuri i te mauri o ngā kai, ā, koia ka mōhio me pēhea e rite ai te wāhi ki te tapu me te wāhi ki te noa. Tēnei mahi te whakatō kai, he mahi tapu rawa, ka mutu, me mātua mōhio te tohunga he aha te wā ki tēnā mahi, he aha te wā ki tēnā mahi, he aha te wā ki tēnā mahi.

He pātaka whakairo

Ka penapena ngā kai ki roto i te pātaka. He mea whakanikoniko ētahi pātaka ki te whakairo. Ka noho ngā pātaka tahito tū tonu hei taonga kura i ēnei rā. He tohu mana ia te pātaka whakairo, he tohu ki te ora me te mana nui.

He tohu mana

Hāunga te nui o te kai ki te oranga o te whānau me te hapū, ka tohu te kai ki te nui o te mana. Tērā te tikanga e kīia nei ko te utu, arā, ka whiwhi te tangata ki te koha, ā tōna wā me utu taua koha ki tētahi koha nui atu.

Kaihaukai

Nā, ka whakataka e tētahi iwi he hākari nui ki te aroaro o tētahi atu iwi, koia tērā ko te kaihaukai. Nāwai ā, ka tahuri te iwi rā ki te whakataka hākari hei utu i te iwi rā mō te hākari i horahia i mua. Tauhokohoko ai ngā iwi noho ki tai i te ika, te mātaitai, te karengo, te karaka, te aha atu, mō ngā kai a ngā iwi ki uta, pērā i te huahua manu, te huahua kiore, te whatutūrei a Rua (te hua o te hīnau) me ngā hua o te wao tapu nui. Ka tauhokona te tītī o Ōtākou mō te kūmara mai i Waitaha, mō te taro me te hue mai i Te Ika-a-Māui.

Ngā wāhi

Me kī pēnei, he rohe i tāna ake kai, he rohe i tāna ake kai. Ko te kai rongonui ka mahia e ngā iwi o Rotorua me te puku o Te Ika-a-Māui ko te īnanga me te kōura. Ka pāwharatia ngā īnanga, ka purua ki roto kete mō te wā o te kore. Ka mahia te tuna e ngā iwi o Waikato me Whanganui, ko ētahi ka takohaina ki iwi kē.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Manuka Henare, 'Te mahi kai - Ngā tūranga me te mana', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-mahi-kai/page-5 (accessed 19 April 2024)

He kōrero nā Manuka Henare, i tāngia i te 24 Nov 2008