Kōrero: Tāwhirimātea

Whārangi 4. Te ua me te hau

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ua

Ko Te Ihorangi te atua nāna te ua, ā, ko Hinewai te atua nāna te ua kōnehunehu.

Te whakatauira ake i te ua

Ko te ingoa mō rain he ua, heoi mō te turu kotahi, he kōpata tērā. Ko whakataritari ua, koirā te wā i mua paku i te uatanga. Ko te taru whakaru he rangi mākū, kāpuapua hoki. Ka maomao ana kua mutu te ua. Ko te māwake rangitahi he rōpu poto, ā, ko te māwake pā roa he marangai roa. Mēnā ka ua mō te katoa o te rā, ka kīia tērā he kōripo marama.

He maha ngā tūmomo kupu mō ngā tūmomo ua.

Ko te ua kōnehunehu he:

  • uapūkohukohu – he ua, he kohu
  • ua koehuehu – he ua kōnehunehu
  • uwhiuwhi taua – he momo ua
  • tarariki – he ua ka noho mō te wā roa.
  • pūroro – he ua ā
  • pōua – he rorohū
  • ua kōpiro – he ua whakamākū.

Ko te ua kōpatapata:

Te ua me te mate

Me ka uaina tētahi tangihanga, he tohu roimata tērā. I tū tēnei āhuatanga ki te tanumanga o Te Pūea Hērangi ( te tūmū o Waikato, mokopuna a Tāwhiao):

As the cortege approached Taupiri mountain, fierce rain began to fall. All the Maori kings were, it is said, buried in heavy rain, but no rain could have been more violent and powerful than it was on this occasion. It was the heavens weeping. 1

Kei roto i ngā apakura ā-iwi ka whakaritea te ua ki te roimata. He tangi apakura tēnei nā Te Wano o Ngāti Apakura.

E ua e te ua e taheke
Koe i runga rā
Ko au ki raro nei riringi ai
Te ua i aku kamo.

He karakia tūā

He karakia tēnei hei maomao i te ua, ā, e kīia ana ‘he tūā i te rangi’. Nā Tuta Nihoniho o Ngāti Porou tēnei karakia i tuhi i te rau tau 1800.

E ua, e te uaua; e mao, e te maomao!
Tihore ma i runga, tīhore mai i raro,
Koi mate nga tamariki a te ika nui
E kiko! E kiko e.
Rain, O rain, cease raining, fair sky!
Clear away from above, clear away from below,
Lest the offspring of te ika nui be distressed
Bring about a blue, unclouded sky. 2
Kupu tāpiri
  1. ‘Sacred funeral: Tangi for Te Puea.’ Te Ao Hou 3 (Summer 1953): 5. http://teaohou.natlib.govt.nz/teaohou/issue/Mao03TeA/c3.html. Last accessed 4 May 2006 › Back
  2. A. T. Ngata, Ngā mōteatea. Part I. Wellington: Polynesian Society, 1970, pp. 236–237. › Back
  3. Elsdon Best, Maori religion and mythology. Vol 1. Wellington: Te Papa Press, 1995, p. 389. › Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Tāwhirimātea - Te ua me te hau', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/tawhirimatea/page-4 (accessed 20 April 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 12 Jun 2006, updated 1 Mar 2022