Kōrero: Tā moko

Whārangi 3. Tohunga tā moko

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He mahinga ngaio te tukanga o te tā moko. Nā te maringi o te toto ka whai mana te tangata tae rawa ki te tohunga tā moko.

Te tono i te tohunga tā moko

Pēnā kāore he tohunga tā moko o te hapū, kua tono ia ki tētahi tohunga nō waho. Ka whakamana te hapū i te tohunga, ā, ka kohaina ki te taonga, arā, ki te patu, ki te korowai, ki te pounamu, ki te inati. Pērā hoki i ngā tohunga toi o Ūropi, ka rongonui te tohunga i āna mahi, ā, ka teitei ake ngā koha mōna. Ka kitea mai rātou hei whetū tārake i runga i te tau o ngā whakairoiro me te atamai o ngā hoahoa.

Tapu

He tino tapu te mahi tā moko, ā, nō te nōhanga ki te tā i te moko ka kīia tērā ko ‘te ahi tā moko’. He whakaatu tērā i te tino tapu o te tā moko. Nā whai anō ka wehea mārika te tohunga tā moko ki te mahi i tana mahi, ka mutu kei waho kē atu i te kāinga. I ngā wā ō mua ka whakatū te hapū i tētahi whare hei wharau i te tohunga tā moko me ana mahi. Nā te rangitahi o tōna noho ka āhei te tahu i te whare hei whakanoa i te papa.

Hei tohu i te tīmatanga o te mahi tapu, ka tā te tohunga i te whao (wai ngārahu mai, kore wai ngārahu mai) ki te pakihiwi mauī o te tangata whiwhi. Ka whakamahia anō te ngongo hei whāinu i te tangata e tāia ana ki te moko. Ina ra i taua wā kei te tūpuhi tōna kanohi.

Tame Poata

Ko te tohunga tā moko rongonui o ngā tau 1930 ko Tame Poata. I takahi ia i te nukuroa ki te tā i te moko. Nō tana tīmatanga ka whakamahia te uhi, engari ka kitea he uaua rawa ki te rāwekeweke, ā, i tahuri ai ki te mau i te ngira. I tāpirihia te ngira ki te tā rākau, anō nei he penerākau. E ono ngā ngira ka whakamahia e Poata, engari nāwai ka whāiti ki te whakamahi i ngā ngira e rua. Ka toutoungia te ngira ki te wai ngārahu kia pauku rā anō ngā miro kātene i runga i te kakau. Mā te whatiwhati tere i tōna ringa i te tānga iho, marere kau noa te wai ki roto ki te kiri. E rua haora te roa ka oti te moko, ā, e toru rangi noa iho ka mahu te kiri.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Rawinia Higgins, 'Tā moko - Tohunga tā moko', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/ta-moko/page-3 (accessed 23 April 2024)

He kōrero nā Rawinia Higgins, i tāngia i te 5 Sep 2013