Kōrero: Riri

Whārangi 5. Preparations and entering into battle

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

He wā tapahi

Kia mutu rā anō te hauhake o ngā kai kātahi anō ko ngā marama mō te pakanga. Ka mutu kua makuru te wā, kua whai wā hoki ngā toa. Ko te atatū te tino wā o te rangi ka tukuna te kōkiri.

Ngā Haumi

He wā kua tono te hapū kia haramai tētahi hei uku mō tētahi pakanga. Ko tētahi tikanga ko te whiu i te kara, arā, he rākau, he taonga rānei ki tētahi iwi kiritata kia hono mai ki te pakanga. Ki te whakaaetia aua kara, he tohu whakaae i te tono. Ko te take-kai-kīnaki ka pā ki te taonga o te kai ka tukuna ki iwi kē atu. Ki te kainga aua kai, kua tūhono taua iwi hei haumi.

Te Tohunga

Ko te tohunga koia te kauwaka o te atua. Koia kei te pānui i ngā tohu me te whakamōhio i ngā rangatira ki ōna kitenga e riro ai te pae o te riri. Ko tētahi anō ō āna kawenga he uhi i te tapu ki runga i ngā toa i te wā kei te pae o te riri. 

Te maroro kokoti ihu waka, me te mataika

Ina ka takahia te ara o Tū, me patu te tangata tuatahi ka rokohia mai e te taua. Ka kīia tēnei ika ko te ‘maroro kokoti ihu waka’.

Ko te tangata tuatahi kia patua i tētahi kakari, ka kīia he mataika. He hōnore nui te patunga o te mataika. Ko ētahi anō kupu ōrite ko te mātāngohi me te ika i te ati. Ina ka hinga te tokorua i tētahi tangata ka kīia tērā he ‘ika hui rua’. Ki te patu te tangata i te mataika, kua karanga ia,’kei au te mataika!’. He mea poka tōna manawa hei kai mā te atua. Ka kīia tēnei tikanga ko te whāngai hau. 

Te tukinga

I mua i te pakanga kua haka. Ko te tino haka ko te peruperu, arā, he haka mau rākau. I muri rā te rangatira e taki ana, e akiaki ana i ōna toa. He rite tonu ka hinga ana ngā kaingārahu i roto i te pakanga, kua ohorere, kua takirere ngā toa. Heoi ko te toa ka noho tonu ahakoa te wera o te ahi, ka kīia he ‘toka tū moana’. 

I muri i te pakanga

I muri i te pakanga ka whakaraua ngā hoariri tae atu ki ngā tamariki me ngā wāhine. He wā ka kainga ngā tama-ā-hara. He rerekē ngā whakawhiu i te pātata o te whanaungatanga, i te kaha rānei o te riri i waenganui i ngā iwi. I ētahi wā ka whakamoea ngā wāhine ki roto ki te iwi.

Kia hoki rā anō te taua kātahi ka wetekina ngā tapu i runga i a rātou. 

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Riri - Preparations and entering into battle', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/riri/page-5 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 20 Jun 2012