Kōrero: Riri

Whārangi 1. Ngā Atua – te pūtake ake o te riri

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Ngā tohetohe i te orokohanga

I takea mai te riri i te orokohanga, arā, i te hononga o Ranginui rāua ko Papatūānuku. Ko ā rāua tamariki i waenganui i a rāua i roto i te pouri kenekene. Ka toko ake i te atua o te pakanga a Tūmatauenga me patu ngā mātua, engari ko tā ētahi me wehe rā anō rāua. Kātahi ka matika ko Tāne te atua o te ngahere, ā, ka pana, ka whana, ka wehea ko te ao mārama. Nō te wehenga o ngā mātua ka pukuriri a Tāwhirimātea, ā, ka pakanga ki ōna teina me ōna tuākana. Ka toko ake i a ia te āhuatanga o te ‘utu’. Kātahi ka tūmātakitahi a Tūmatauenga rāua ko Tāwhirimātea, engari kore rawa tētahi i hinga i tētahi. Kātahi ka tahuri te aroaro o Tūmatauenga ki te patu i ērā o ōna tuākana kīhai i āwhina i a ia i ngā riri ki a Tāwhirimātea. I ōna mahi ka noho noa ana tuākana. Ko Tāne ka hangaia hei whao, hei waka; ko Tangaroa ka hīia ake hei ika; ko Rongo me Haumia ka hūtia ake hei kai. E kīa ana koinei te pūtakenga mai o te kaitangata.

Ngā ingoa o te atua o te riri

He nui ngā ingoa o Tū ara:

  • Ko Tū-mata-uenga
  • Ko Tū-te-ngangahau
  • Ko Tū-ka-riri
  • Ko Tū-kai-taua
  • Ko Tū-kai-tangata
  • Ko Tū-whakaheke-tangata.

Ngā atua o te riri

Atu i a Tūmatauenga ko Kahukura, ko Uenuku tonu rā ētahi o ngā atua whai pānga ki te pakanga me te āniwaniwa. He atua rongonui a Maru nō Taranaki. E kī ana te kōrero i mauria mai a Maru e Turi ki runga o Aotea. 

Tohunga

Ko te kawenga a ngā tohunga he tohi i ngā tamatāne o te pā ki te atua ki a Tūmatauenga. Ko ngā tohunga anō ngā kauwaka atua i roto i ngā pakanga. Inā te tauira ko te tohunga a Ngāi Tūhoe i a Ūhia. Ko Ūhia te kauwaka o te atua a Hope-motu, nō muri ka mōhiotia ko Te Rehu-o-Tainui. Koia te atua riri i kawea e Tūhoe ki te mura o te ahi. 

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Basil Keane, 'Riri - Ngā Atua – te pūtake ake o te riri', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/riri/page-1 (accessed 30 March 2024)

He kōrero nā Basil Keane, i tāngia i te 20 Jun 2012