He korero whakarapopoto
Ngā kaimahi ahuwhenua
Nō te tekau tau atu i 1850 ka tīmata te kuhu a te Māori ki ngā mahi kuti hipi. He mahi whānau te āhua o tā rātau mahi. Ka kuhu rātou ki te uniana o ngā kaikuti hipi, me kī, nō te whakamāoritanga o ngā tikanga me ngā ture ārahi ki te reo Māori.
Atu i te tau 1894, me whiriwhiri ngā kaiwhakawhiwhi mahi me ngā uniana whai rēhita i ngā take utu me ngā ritenga mahi. Mēnā kāore ngā taha e whakaae, mā te kōti e whakatau. Heoi, kāore te ture nei i hōrapa ki ngā kaikuti hipi, ngā kaipatu mīti me ngā kaimahi ahuwhenua. Ka tautoko ngā Māori i ngā mautohe kia whai wāhi ai ki ngā uniana.
Te hūnuku ki ngā tāone
Nō ngā tekau tau o 1950 me 1960 ka hūnuku te nui o te iwi Māori ki ngā tāone noho ai. Ka whai mahi ki ngā whare patu mīti, ngā mira kani rākau, ngā momo kawe utanga, te hanga whare, ngā wheketere hoki. Tokomaha i kuhu ki ngā uniana. He wāhi matua tō ngā kaimahi Māori i ngā uniana mahi wāpu me ngā uniana i ngā whare patu mīti.
Ngā wāhine Māori i ngā uniana
Ka kuhu ngā wāhine Māori ki ngā mahi i ngā tāone. He tokomaha i kuhu ki ngā uniana, heoi, ruarua noa i eke hei kaiārahi.
He āpiha a Joyce Hawe o Te Arawa i te Uniana Tuitui Kākahu o Pōneke. Koia te wahine Māori tuatahi ka eke ki komiti ā-motu o te Tōpūtanga o ngā Kaimahi o Aotearoa. He nui ngā wāhine Māori i ngā uniana kaimahi karaka, hōtera, hōhipera, wharekai hoki.
Te paheketanga o te ōhanga
Atu i te tekau tau 1970, ka hōrapa te koremahi ki ngā kaimahi hanga whare, whakangao, tae atu ki ngā kaimahi i ngā toa hokohoko – he nui ngā Māori i ēnei tūmomo mahi. Ka kati ngā whare patu mīti. Tae rawa ki te tau 1992, kō atu i te hauwhā o ngā kaimahi Māori kīhai he mahi. He nui ngā Māori i kuhu ki ngā uniana mō te hunga koremahi.
He nui ngā auporo i te tekau tau atu i 1980 – te nuinga e tohe ana i ngā topenga utu, e whai ana rānei i ngā utu whakamutu mahi mō te hunga kua whakamutua.
Ngā tōrangapū uniana ā-motu
Nō te tau 1937 ka whakatūria e ngā uniana Te Tōpūtanga o ngā Kaimahi o Aotearoa hei māngai ā-motu mō rātou. Ko Bob Tūtaki o te uniana kaikuti hipi anake te āpiha Māori i tae ki taua hui tuatahi. Nō te tekau tau atu i 1980, ka whakatūria he komiti Māori e te Tōpūtanga o ngā Kaimahi o Aotearoa.
Tērā te whakapae a ētahi, kīhai ngā uniana i te tiaki i ngā kaimahi Māori. Waihoki, ka toko te hiahia kia tū he uniana Māori motuhake – heoi kāore tēnei take i whāia, ko te whakaaro ia, he pai ake te noho i ngā uniana, ka tohe kia nui atu te wāhi ki ngā kaimahi Māori.
Te mautohe Māori
I te tekau tau atu i 1970, ka oraora te mautohe Māori, ki ngā take whenua, ki te whakaoranga o te reo Māori, aha atu. Me te aha, ka tohe ngā Māori kia nui atu te wāhi ki roto i ngā uniana. He āpiha uniana, he mautohe mō te mana Māori a Syd Jackson, nāna te whakahau kia tokomaha atu ai ngā Māori i ngā uniana. Ka tahuri anō hoki a ia ki te akoako i ngā kaiuniana Pākehā mō ngā take ka pā ki te Māori.