I te tau 2013, e 125,000 ngā uri o Ngāpuhi. E 55 ngā marae kei ngā rohe o Hokianga, o Pēwhairangi, o Whāngārei (kaua ko ngā huānga iwi e noho mai rā i Whāngārei, i Kaipara, i Muriwhenua). E 150 ngā hapū o Ngāpuhi.
Rerenga tahi
I runga i ngā kōrero mō te whanga o Hokianga ki te uru me te awa o Taumārere ki te rāwhiti, e kōrero ana te pepeha e whai ake nei mō ngā hapū o Ngāpuhi arā, te tata o ngā hononga, tētahi ki tētahi. He kupu whakarite te ‘puna’ ki ngā uri ka rere ki te tautoko i a rātou anō i ngā wā o te raruraru:
Ka mimiti ngā puna o Hokianga
Ka totō ngā puna o Taumārere
Ka mimiti ngā puna o Taumārere
Ka totō ngā puna o Hokianga.
Nā runga i te nui o ngā whenua Māori i raupatutia me te paheketanga o ngā hapori, o ngā tikanga tuku iho, o te ōhanga, o ngā mahi tōrangapū, tāpae atu ko te hūnuku a te mātinitini kei ngā tāone atu i te tau 1950, e 25,000 anake ngā uri o Ngāpuhi kei te rohe e noho tonu ana i te tau 2013. Neke atu i te 50,000 ngā uri o Ngāpuhi kei te rohe o Tāmaki e noho ana. I tua atu, e 21,000 e noho ana ki ngā rohe o Waikato me Te Moana-a-Toi.
Nā runga i te ārahitanga o te rōpū whakahaere a Te Rūnanga ā-Iwi o Ngāpuhi i Kaikohe, kua rohea te iwi ki tēnā rohe, ki tēnā rohe arā, ko:
- Ngāpuhi ki te Hauāuru (kei te tonga o Kaikohe)
- Taiāmai ki te marangai (ko Te Waimate, ko Waitangi, ko te raki o Pēwhairangi)
- Ngāpuhi Hokianga ki te raki (te taha raki o Hokianga)
- Ngā Ngaru o Hokianga (te taha tonga o Hokianga)
- Te Rūnanga o Taumārere ki Rākaumangamanga (ko Kawakawa, ko te taha tonga o Pēwhairangi)
- Te Rōpū Takiwā o Mangakāhia (ko Mangakāhia, ko Whāngārei)
- Te Takiwā o Ngāpuhi ki Whāngārei (Whāngārei)
Hei tohu ki te nui o ngā uri o Ngāpuhi e noho manene ana ki ngā taone nunui, kua whakatūria e Te Rūnanga ā-Iwi o Ngāpuhi ētahi taura here: Te Taura here ki Manurewa ( Te Tonga o Tāmaki) me Te Taura here o Ngāpuhi ki Waitākere (te Raki me te Uru o Tāmaki-makaurau).
Ko te matapae o te rūnanga, ‘Kia tū tika ai te whare tapu o Ngāpuhi’ mō ake tonu. Ko tā te rūnanga he whakarauika i te iwi kia mahi tahi ai ngā hapū, ngā marae, ngā hapori e hua ai he painga ki ngā uri whakaheke katoa.
Nō te tau 1992 whakamanatia ai te Ture Whakatau Take Rawa Ika, e anga ana tana titiro ki ngā tika a te Māori me te wāhi ki a ia i roto i te ahumahi ika i raro i te Tiriti o Waitangi. I aro te ture nei ki ngā tika a tēnā iwi, a tēnā iwi ki te hī ika i raro i ngā tikanga tuku iho.
Ko ngā take nui rawa atu ki te rūnanga, ko te toha tika i ngā hua o te whakaritenga Ohu Kaimoana, ko te pupuri i ngā kōrero tuku iho a Ngāpuhi, ko te whakahaere i ētahi take ōhanga tērā ka whai hua i te wā roa, ko te tiaki taiao, ko te whakapiki mātauranga hoki.
