Rāhiri
Ko Rāhiri te tipuna i takea mai ai te iwi o Ngāpuhi. Whānau mai ana a Rāhiri ki te pā o Whiria ā, hei tamaiti a ia mā Tauramoko rāua ko Te Hauangiangi. He uri a Tauramoko nā Kupe, te rangatira o Matawhaorua, rāua ko Nukutawhiti, te rangatira o Ngātokimatawhaorua. Ko Te Hauangiangi te tamāhine a Puhi, he rangatira nō te waka o Mataatua.
E rua ngā wāhine a Rāhiri. E ai ki ngā kōrero i Hokianga, ko tana wahine tuatahi a Āhuaiti nō Pouērua, e tata ana ki Kaikohe kei te rohe o Taumārere. Nā te tohe a Rāhiri ki āna taokete mō te tipu o ngā hua aruhe, ka whakarerea a Rāhiri e Āhuaiti ki Whiria, ka hoki ia ki tōna iwi. E ai ki ngā iwi o Taumārere i moe a Rāhiri rāua ko Āhuaiti ki Pouērua ka mutu, ko Rāhiri kē i hoki ki Whiria. Heoi anō, e whakaae ana ngā taha e rua i whānau mai tā rāua tama, ko Uenuku.
I muri mai i te wehenga o Rāhiri rāua ko Āhuaiti, ka moe a Rāhiri i a Whakaruru. I noho rāua ki Whiria, ka whānau mai tā rāua tama ko Kaharau.
Ko Uenuku rāua ko Kaharau
Nō te pakeketanga o Uenuku ka haere ia ki Whiria kia riro mai te mana whakaheke. I pakanga rāua ko Kaharau, engari nā Rāhiri i hohou te rongo. I tohua e ia ana tama ki te raranga i tētahi taura harakeke roa rawa atu, e taea ai te maunga o Whiria te taiepa.
Ka herea te taura ki te manu aute ka tukuna kia tau ki runga i te rākau pūriri. Ko te whakaingoatanga tērā o Rāhiri i taua wāhi ko Whirinaki. Ka whakarewahia anō te manu aute ki te rāwhiti kia taupae ki te tahatika o te awa o Taumārere. Nā ngā hau o te rāwhiti te manu aute i pupuhi ki Tāhuna, te wāhi e kīia nei i tēnei wā ko Kaikohe. Ka whakatauhia e Rāhiri koirā te paenga o ngā rohe o Hokianga rāua ko Taumārere. Ka whakatau anō a ia, ko ngā whenua ki Hokianga ka riro ki ngā uri o Kaharau, ko ngā whenua o te rāwhiti ki Taumārere ka riro ki ngā uri o Uenuku.
Ka moe a Taurapoho te tama a Kaharau, i a Ruakiwhiria te tamāhine a Uenuku, ka pūmau te taura tangata. Ko te pepeha whakatau i te kotahitanga inā, ‘Ka tū tahi te tuakana me te teina’.
Ko Korokoro rātou ko Kairewa, ko Waimirirangi
He tuakana teina a Korokoro rāua ko Kairewa; ko rāua ngā tīpuna o ngā hapū tōmua o Ngāpuhi arā, a Ngāti Korokoro me Ngāti Kairewa. Ko ō rāua rohe whenua kei ngā whārua o Pākanae me Whirinaki, kei te taha tonga o Hokianga. Ka moe a Kairewa i a Waimirirangi, tekau ā rāua tamariki. Ka taea e ngā iwi katoa o ngā rohe ahu atu i te raki o Tāmaki te whakapapa ki ngā tīpuna nei. Inā te mana o Waimirirangi, kei ētahi e kīia ana ko ia ‘Te Kuini o te Tai Tokerau’.
