Te Hāhi Ringatū
He poropiti a Te Kooti Arikirangi Te Turuki i marere morehu i Wharekauri i tana mauhere hētia e te Karauna. I tōna pōkaikahatanga ka whakaputa te Atua ki a ia, ā, ka aratakina e ia tōna iwi mai i te koraha ki te whenua oati. I te tau 1868 i pahiko ia te hopunga o te kaipuke Rifleman. E 300 ngā mauhere (wāhine mai, tamariki mai hoki) i puta te ihu. Ka pae noa ki uta, ka tū ngā ringa whakamoemiti ki te Atua, ā, ko te pueatanga tērā o te Hāhi Ringatū.
Te Whakahāhitanga o te Ringatū
I te tau 1875 ka whakamanatia i a Te Kooti te whakapono nei hei hāhi tonu atu. Kāore ngā whare karakia o te Ringatū, engari ki ōna marae whakahaeretia ai ōna rā. Ko ōna minita ka kīia he tohunga hoki. I te tau 1915, ka kīia ngā tohunga Ringatū hei minita i raro i te Ture Mārena. I te tau 1928 ka rēhitatia ngā ture ārahi o te hāhi ki raro ki te Ture mō ngā Rōpū Kaporeihana. Mātua, ko te ūpoko o te hāhi ko te pīhopa, engari nāwai ka huri tēnei tūnga hei perehitini. I tētahi hui nui ki Rūātoki, ka whakatauhia kia karangatia te ūpoko o te hāhi ko te Poutikanga. I te tau 2006 e 16,419 ngā pononga o te Ringatū.
Ngā Rā Nui o te Hāhi Ringatū
Ko ngā Hatarei ngā Rā Hāpati a te Ringatū, ā, hei ngā tekau mā rua o ia marama ngā karakia nui a te hāhi. Tāpiri atu e whā ngā pou o te tau o te hāhi; arā ko te Tahi o Hanuere, ko te Tahi o Hune, ko te Tahi o Hūrae me te Tahi o Noema. Ko te Tahi o Hanuere ka hoki ki te Hekenga (Exodus) 40:2, e tūtohu ana ki te rā tuatahi o te marama tuatahi. Ko te Tahi o Hūrae ka hoki ki te ‘hāpati o ngā hāpati’. Ko te huamata ka tū i te Tahi o Hune, ā, ko te Pure ka tū i te Tahi o Noema (1 o Tīhema rānei ki ētahi wāhi).
Te Haahi Rātana
Te Pou Taketake o te Hāhi Rātana
I whānau mai a Tahupōtiki Wiremu Rātana i te tau 1873; he kaiārahi, he pā whakawairua hoki. Nō ngā putanga o te Atua ki a ia, ka marutuna ia kia whakamine i te iwi Māori ki te maru o Ihowā, ā, whakarere i ngā whakapono a te Māori. Nō raro mai i tōna awe, ka puea ake te taone iti ki te pāmu o Rātana ki te rāwhiti o Whanganui. Nāwai ka mōhiotia tēnei wāhi ko Rātana Pā. I te tīmatanga, ka whakahau a Rātana kia piripono tonu ngā tāngata ki ō rātou hāhi, engari nāwai ka whakatū i a ia tōna whakapono hōu.
Te horapatanga o te Hāhi
I te tau 1925 ka waihangatia te tikanga whakapono o te Haahi Rātana, ā, ka rēhita motuhaketia te Haahi Rātana i taua tau hoki. Ko Rātana tonu te māngai. Ko te tohu matua, ko te whetū e rima nei ōna mata. Hai roto hoki i te hāhi ko te tokotoru tapu, arā ko te Matua, te Tama me te Wairua Tapu tae atu ki ngā Anahera Pono me te Māngai.
Nō te tau 1928 ka whakatūhia te Temepara o te hāhi Rātana me ana pourewa pere e rua . Atu i taua wā he nui ngā momo temepara pēnei kua whakatūhia puta noa i te motu. I te tau 2006 ko te Haahi Rātana te hāhi Māori nui ake o Aotearoa, ā, e 50,565 ōna pononga, kei te takiwā o te 10 ōrau o te taupori Māori.
