Kōrero: Kaitiakitanga

Whārangi 6. Rāhui

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te tiaki mā te aukati

Ko te rāhui he aukati ka ūhia ki runga i tētahi wāhi kia kore ai e āhei te tango i nga rawa o taua wāhi. Hei tauira atu, ki te tūpuhi ngā ika rānei, ngā manu rānei, ngā rākau rānei o tētahi wāhi, ka whakataungia he rāhui ki runga i taua wāhi taea rawa atu ki te wā ka ora anō aua ika, aua manu, aua rākau. Anei he tauira nā Hirini Moko Mead:

Ko te rāhui hei tiaki i ngā hua o te whenua, o te wai….he rangatira a Tukuha i ōna rā…nāna i whakatū he pou rāhui ki Te Rautāwhiri. Tū ana taua pou ki taua wāhi; kia tae rawa ki te wā ka hiahia a Tukuha ki te rāhui i ngā tuna o te awa o Rangitāiki ka whakairi e ia tētahi o ona kākahu koroua ki te pou. Ka kite te iwi i tērā ka mōhio rātou kua rāhuitia te tuna. Inarā tōna ingoa Te Rautāwhiri (ngā rau he mea kōwiri ki runga i te pou) ka tohu ki te mea i tū tēnei wāhi hei pou rāhui mō tētahi wā roa. 1

Tērā te moka o Murihiku i Te Wai Pounamu, ka whakamahia e Ngāi Tahu ētahi momo rāhui ki reira:

Ko tētahi tauira mai Ngāi Tahu kīia ai ko te wakawaka (ngā paenga rohe tauranga ika i waenganui i ngā hapū….Hei tauira o te rāhui noa, ko te manu nei ko te hākuai…e ai ki te kōrero ko te hākuai te kaitiaki o te tītī. Ka rongo ana te taringa ki te tangi o te hākuai i te pō, he tohu tērā me mutu te mahi tītī mō te tau. Ka tau tēnei rāhui ā, tae rawa ki te tau hōu. 2

I te tekau tau atu i 1980 ka tau te rāhui a Ngāi Tahu ki runga i ngā kaimoana.

Nā Rakiihia Tau i uhi te rāhui ki runga i te rohe pōtae o Ngāi Tahu….i kōrerongia te rāhui i tētahi hui a te iwi ka tū ki Rāpaki i bte tau 1986. Ka tukua te kawenga mō te rāhui o ngā kaimoana ki ngā kaiwhakahaere o te iwi. I tēnei momo rāhui, kei ngā marae o Ngāi Tahu te mana whakaaea te tango mātaitai. 3
Kupu tāpiri
  1. Hirini Moko Mead, Tikanga Māori: living by Māori values. Te Whanganui-a-Tara: Huia, 2003, wh. 197. › Back
  2. Peter Garven, Marty Nepia rātou ko Harold Ashwell, Te whakatau kaupapa o Murihiku: Ngai Tahu resource management strategy of the Southland region. Te Whanganui-a-Tara: Aoraki Press, 1997, wh. 29. › Back
  3. Te whakatau kaupapa o Murihiku, wh. 29. › Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Te Ahukaramū Charles Royal, 'Kaitiakitanga - Rāhui', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/kaitiakitanga/page-6 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Te Ahukaramū Charles Royal, i tāngia i te 24 Sep 2007