Te tiaki mā te aukati
Ko te rāhui he aukati ka ūhia ki runga i tētahi wāhi kia kore ai e āhei te tango i nga rawa o taua wāhi. Hei tauira atu, ki te tūpuhi ngā ika rānei, ngā manu rānei, ngā rākau rānei o tētahi wāhi, ka whakataungia he rāhui ki runga i taua wāhi taea rawa atu ki te wā ka ora anō aua ika, aua manu, aua rākau. Anei he tauira nā Hirini Moko Mead:
Ko te rāhui hei tiaki i ngā hua o te whenua, o te wai….he rangatira a Tukuha i ōna rā…nāna i whakatū he pou rāhui ki Te Rautāwhiri. Tū ana taua pou ki taua wāhi; kia tae rawa ki te wā ka hiahia a Tukuha ki te rāhui i ngā tuna o te awa o Rangitāiki ka whakairi e ia tētahi o ona kākahu koroua ki te pou. Ka kite te iwi i tērā ka mōhio rātou kua rāhuitia te tuna. Inarā tōna ingoa Te Rautāwhiri (ngā rau he mea kōwiri ki runga i te pou) ka tohu ki te mea i tū tēnei wāhi hei pou rāhui mō tētahi wā roa. 1
Tērā te moka o Murihiku i Te Wai Pounamu, ka whakamahia e Ngāi Tahu ētahi momo rāhui ki reira:
Ko tētahi tauira mai Ngāi Tahu kīia ai ko te wakawaka (ngā paenga rohe tauranga ika i waenganui i ngā hapū….Hei tauira o te rāhui noa, ko te manu nei ko te hākuai…e ai ki te kōrero ko te hākuai te kaitiaki o te tītī. Ka rongo ana te taringa ki te tangi o te hākuai i te pō, he tohu tērā me mutu te mahi tītī mō te tau. Ka tau tēnei rāhui ā, tae rawa ki te tau hōu. 2
I te tekau tau atu i 1980 ka tau te rāhui a Ngāi Tahu ki runga i ngā kaimoana.
Nā Rakiihia Tau i uhi te rāhui ki runga i te rohe pōtae o Ngāi Tahu….i kōrerongia te rāhui i tētahi hui a te iwi ka tū ki Rāpaki i bte tau 1986. Ka tukua te kawenga mō te rāhui o ngā kaimoana ki ngā kaiwhakahaere o te iwi. I tēnei momo rāhui, kei ngā marae o Ngāi Tahu te mana whakaaea te tango mātaitai. 3