E ai ki te Māori he hononga ita tō te tangata ki te whenua me te taiao. Ka tipu ake te kaitiakitanga i tēnei hononga i tēnei te ao hurihuri.
Tangata whenua
Ko te tangata whenua, koirā te tōpūtanga tāngata ka whai mana ki tētahi wāhi ake nā runga i te pānga o ō rātou tīpuna ki taua wāhi. Kāore he wehewehe i te tangata i te whenua, ā, ehara i te mea kei runga ake te mana o te tangata i te mana o te whenua. Ka tarea e te taiao te kōrero ki te tangata, te tuku māramatanga, te tuku mōhiotanga. Ko tā te tangata he whakahāngai i a ia ki te taiao.
Whanaungatanga
Kei ētahi kōrero a te Māori e kōrero ana mō te huri a te tangata hei manu, hei ika, aha atu rānei. He maha hoki ngā kōrero mō te tangata ka whakarite i tōna tinana ki te takoto o te whenua. Ka whakaatu ēnei tirohanga i te whanaungatanga ita a te tangata ki te taiao.
Taunaha whenua
Ko te taunaha whenua he tikanga ka whakaingoa te rangatira i tētahi rohe whenua mō tētahi wāhanga o tōna tinana. Ko Tamatekapua te rangatira o runga i a Te Arawa i rere mai i Hawaiki. I tōna kitenga i te kūrae o Maketū ka kī a ia, ‘Te kūrae rā mō aku whakatipuranga. Ko te kūreitanga o taku ihu!’ 1
Ko Tia anō tētahi i haere mai i runga i a Te Arawa. Ka titiro a ia ki te takiwā o Rangiuru ka kī, ‘Te toropuke i runga rā, ahu mai ki ngā maunga nei, ko te takapū o Tapuika!’ 2
Whenua tapu
Ko Mananui Te Heuheu te ariki o Ngāti Tūwharetoa i ōna rā. Ka ūhia e ia tōna mana me tōna tapu ki runga i ngā whenua i tōna rohe mā te whakarite i aua whenua ki tōna tinana. Inarā te whakamārama a tana mokopuna a Tūreiti Te Heuheu:
I takoto nui tōna tinana. Ko tētahi o ōna kūhā ki runga o Tītī-o-kura ko tētahi ki runga o Ōtāiri. Ko tētahi o ōna pakihiwi ki runga o Paretetaitonga ko tētahi ki runga o Tūhua. Ko tōna māhunga ki runga o Tongariro, ko tōna tinana ka hora ki runga o Taupō. I pēnei te mahi kia noho tapu te whenua he wāhi mō tōna mana nui. 3
