Kōrero: Hapori

Whārangi 7. Ngā whakapono, ngā hāhi

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Karaitiana

Kitea ai te nui o te whakapono Karaitiana ki Aotearoa i te tūtū o ngā whare karakia ki ngā tāone me ngā taiwhenua o te motu puta noa.

E ai ki ngā tatauranga, he Karaitiana te haurua o te taupori o Aotearoa. Ko ngā peka matua o te whakapono Karaitiana ko te Mihinare, te Katorika, te Perehipitiriana. I tua atu i ngā rohe o Tāmaki, o Ōtākou, o Murihiku, ko te hāhi Mihinare te hāhi nui rawa o Aotearoa.

Raro iho i te hauwhā o ngā Karaitiana haere ai ki te karakia. Kei te tokoiti haere te hunga whai i ngā hāhi. Heoi, kei te kaha te tipu o ngā hāhi pakipaki. Kitea nuitia ai te mahinga tahitanga i waenganui i ngā peka Karaitiana ki ngā tāone ki taiwhenua.

Me kī, kua kore e kaha ngā hāhi Karaitiana me ā rātou rōpū tautoko pērā i ngā rā ki mua.

Te wāhi ki ngā hāhi Karaitiana

Kua kitea ngā taupatupatu i waenganui i ngā hāhi Karaitiana mō ngā take pēnei i te whakawahi i te wahine hei minita me ngā takatāpui. Kua whakaaehia e te nuinga o ngā hāhi i waho atu i te Hāhi Katorika ngā wāhine hei minita.

Ki te tirohia te hapori whānui, kua tū ngā Karaitiana o te taha mauī kia whawhai te whakatoihara iwi, te rawakore, kia tautokona te ira tāne me te ira wahine, me te wehenga tokorau. Hāunga anō ngā Karaitiana i te taha matau, kei te tohe rātou mō ēnei kaupapa tonu nei, engari kei tētahi taha kē.

Ngā whakapono maha

Nō muri tata nei mauria mai e ngā iwi manene a rātou whakapono. Nō te tau 2010, neke atu i te 50,000 ngā Hinuhinu me ngā Puta i Aotearoa, ā, neke atu i te 35,000 te tokomaha o ngā pononga Muslim.

Atu i te rau tau 1800 ka tū ngā hapori Hūrae. Ka hangaia ō rātou whare karakia ki te nuinga o ngā tāone nui.

Ngā hāhi Māori

E rua ngā hāhi Māori i puta i te Karaitiana. Nā Wiremu Tahupōtiki Rātana te hāhi Rātana i waihanga i ngā tau tōmua o te rau tau 1900; nā Te Kōti Arikirangi i waihanga i te hāhi Ringatū i te rau tau atu i 1800.

Kua whakatūria e ngā hāhi Karaitiana ētahi rōpū, wāhanga Māori ka haere ngātahi me ngā kaupapa o te hāhi whānui e aha ai, e puta ai te taha Māori i roto i te whakapono Karaitiana.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

John Wilson, 'Hapori - Ngā whakapono, ngā hāhi ', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/hapori/page-7 (accessed 30 March 2024)

He kōrero nā John Wilson, i tāngia i te 8 Feb 2005