Kōrero: Te whakakata

Whārangi 3. Ngā whakakata i ngā tau Rua Mano

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te ngahau kāuta

E ai ki te kaiwhakapāhō a Kingi Biddle, ‘kia hui tahi mai te Māori, ka puta hoki ngā whakakata’.1 I te tau 2012 ko Biddle te kanohi mō te hōtaka tīwī nei Te Kāuta, arā he hōtaka pahupahu kōrerorero. Ko te kaupapa o tēnei whakaaturanga he tīkaro ake i ngā mahi o muri, te whakawhiti kōrero kāuta nei me te whakakata tētahi i tētahi.

He maha ngā kaupapa ka kōrerotia i runga o Te Kāuta, mai i ngā kōrero hītori tae atu ki ngā maharatanga mō ngā wā o te tai tamarikitanga, engari he wairua ngahau tonu te katoa. I te ao Māori o mua o nāianei hoki, he mea nui te wairua ngahau. Mā te whakakata anō hei whakamahea, hei whakamāmā rānei i ētahi āhuatanga katoa.

Te whakakata i ngā mahinga toi: Michael Parekowhai

E rongonui ana ngā mahinga toi whakaahua a Michael Parekowhai mō te rerekē me te koi. Pērā i ngā arewhana mā i whakaatuna ki tētahi o ngā matapihi o te taiwhanga toi o Tāmaki-makaurau, hei tāna ‘ko te rite ki te kāpata haina o taku kuia’. Ko ētahi anō o ana mahinga toi ko ngā rakuraku 10 – hei maharatanga mō ngā kaiwhakaari Māori me tērā o ngā waiata rongonui ‘Tekau Kutā’; he tītītōrea kaitā me tētahi piano tino whakairo nei. ‘He tino taonga te whakakata i te tangata tae noa ki ngā mahi toi. Kia menemene rā anō te tangata kātahi ka āhei ki te whakaaro ake.’2

Te papa o ngā kata

E ai ki tētahi rangahau wāhi kaimahi Māori o te tau 2007, ‘he rerekē te wairua ngahau o te Māori i tērā o te Pākehā, tae atu ki ngā take whakakata me te āhua tonu o te whakakata.’ Ki te Māori ko te āhua o te tuku tonu i te kōrero he mea nui mō te whakakata. ‘He reo tinana hoki tō te Māori – inā ia te haka. Ka oreore kau ana te katoa o te tinana. Nā reira k o ngā kanohi, ko te tinana hoki e whakakōrerotia ana. Ko ngā autaia nei kāore e kōrero ā-waha noa iho ko ō rātou āhua katoa kē.’3

Kupu tāpiri
  1. Kingi Biddle, personal communication, Noema 2012. Back
  2. New Zealand Herald, 24 February 2010, http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=10628072 (pātengi raraunga 30 Hānuere 2013). Back
  3. Kingi Biddle, personal communication, Noema 2012. Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Mark Derby, 'Te whakakata - Ngā whakakata i ngā tau Rua Mano', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-whakakata/page-3 (accessed 29 March 2024)

He kōrero nā Mark Derby, i tāngia i te 5 Sep 2013