Ngā utu
He maha ngā utu mō te marae: he utu i te hiko; he utu mō ngā tapitapi pērā i te mahi peita; te utu paipa tūtae; te hoko penehīni; te utu waea; te utu i te kaikaute; te utu mō te tuku pānui me te hoko taputapu tari; te utu i te pēke; te utu i ngā ringawera; te hoko tinei ahi; te hoko urunga, hīti hoki; te hoko taputapu kīhini; te hoko mēterēhi hou; te tapahi i ngā otaota, te hoko penehīni; me te whakahōu i ngā tū āhua o ngā whare, pērā i ngā whakairo ngā tukutuku, ngā kōwhaiwhai tae iho ki ngā whāriki.
Heoi ki ngā marae o te tuawhenua, arā anō ngā utu pērā i te horoi i ngā taika tūtae, me te hoko wai i ngā rā o te waru.
Ko te inihua hoki tētahi o ngā utu nui. E hia mano tāra ka pau atu ki te inihua i te tau kotahi.
Ētahi pūtea huamoni
Otirā hei whakaea i ngā nama katoa ka whakatau te marae i te utu i ia rā mō te marae. I tōna tikanga kāore ngā marae e whakatau utu mō ngā tangihanga, engari ka tuku koha kē te whānau i te mutunga o te tangi. Waihoki ka tuku koha anō ki te hāhi whakahaere i ngā karakia.
Hei tauira o te marae aruaru pūtea, i ia tau ka whiwhi te marae o Iwitea (e pātata ana ki Wairoa) i ētahi takoha mai i ērā o te hau kāinga ka pupuhi rakiraki i ō rātou maimai ki ngā roto o te rohe. E toru ngā kaporeihana whenua ka whakatū i ō rātou hui ā-tau ki runga i te marae, ā, ka whiwhi koha te marae mai i ngā kaiwhakahaere o ērā whenua. Arā tonu anō ngā whānau ka tuku koha ki te marae, ka koha taputapu rānei mō te marae ahakoa kei tawhiti e noho ana.
Ngā ohu
Ka karanga rā mahi anō ngā kaitiaki o te marae mō ngā mahi whakapaipai i te āhua o te marae pērā i ngā mahi peita. Nō reira ka utu noa iho te marae i ngā peita, ngā parāhe, ngā utu mō ngā pū pupuhi wai me ētahi atu taputapu.
Mahi pūtea
Ko te mahi pūtea hoki tētahi mahi, pērā i te hoko rāwhara, me te whakatū pō hākari. Tēnā pea ka whakahaere wānanga ki runga marae, ā, he huarahi whai moni anō tērā. Ko tōna tikanga ka whai pūtea te marae mō te whakamahi i te marae me ōna taputapu. He wā ka koha anō ngā kaiako o te wānanga i ā rātou utu mahi ki te marae.
Ngā marae hou
I ēnei rā kei ngā wāhi katoa ngā marae; kei ngā hōhipera, kei ngā kura. E ono ngā kaitiaki o te marae o Te Mānukanuka a Hoturoa ki te Taunga Rererangi o Tāmaki-makaurau. E toru nā te taunga rererangi i karanga, e toru nā Tainui. Ko te rāngai whakahaere i te marae ka ahu mai i te taunga rererangi me Te Roopu Kaumātua.
Te poipoi i te marae
He mahi kaitā tonu te tahitahi i te marae me ōna āhuatanga katoa.
I te tau 2012, 35 ngā marae o te rohe o Wairoa, tae atu ki ngā whānau ka whakapau kaha ki te whakaara ake i ngā marae i ngaro i te tirohanga kanohi i tērā rautau. I te tau 2006 e 8,400 te taupori o Wairoa, ā, 4,800 o rātou he Māori. Kīhai te katoa o ngā Māori i whai pānga ki ērā marae, kīhai rānei ētahi i piripono ki ō rātou marae. Nā whai anō i tanuku ētahi o ngā marae, māna rānei, kīhai i taea te inihua.
Arā tonu te hunga kakari mō ō rātou marae, ā, mate noa.
Ko te marae te wāhi e hoki nui ai te tangata i te wā o te kapua pouri, ahakoa kei wāhi kē ia e noho ana. Engari e kore e taea tēnei āhua ki te kore ngā whakaheke werawera a te hau kāinga ki te whakapai i ngā whare me te tahi i te marae.
