Kōrero: Te tāpoi Māori

Ko ngā waiariki o Rotorua te pokapū tāpoi o Aotearoa i ō mua wā. I reira e whakahaerehia ana e ngā Māori āna mahi tāpoi. Hau ana te rongo mō ngā tuawāhine ārahi tūruhi. Whai muri i te hūnga o Tarawera, i orotāhia a Otūkapuārangi me Te Tarata, ka whiti te mana whakahaere tāpoi mai i ngā Māori ki te kāwanatanga.

He kōrero nā Paul Diamond
Te āhua nui: Otūkapuārangi me Te Tarata

He korero whakarapopoto

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te rau tau 1800

Ko ngā waiariki o te puku o Te Ika-ā-Māui te āhuatanga i taki mai ai te hunga tūruhi ki Aotearoa nei.

Nā te ariki o Tūwharetoa, nā Horonuku Te Heuheu i tuku ngā maunga whakahī a Tongariro, a Ngāuruhoe me Ruapehu ki te kāwanatanga. Kei roto katoa ēnei maunga i te Rohe ā-iwi o Tongariro.

Tīmata kau ake ngā Pākehā te mātirotiro i ngā waiariki o Rotorua. I te tuatahi, ka taka mai ōna whakahaerenga ki raro i te Māori, ā, nui tonu te moni i whiwhi ki a rātou. Nō muri ka rongonui ētahi o ngā kaiārahi Māori.

Ko ngā whakamīharotanga nui ko Otūkapuārangi me Te Tarata. Nō te hūnga o Tarawera, ka eneenetia ngā pareparehua i te tau 1886.

Te mana riro

Nō te otinga o te rau tau atu i 1800 kua hokona e te kāwanatanga te nuinga o ngā whenua waiariki. I muri mai ka riro te mana whakahaere o ngā mahi tāpoi ki te kāwanatanga. Ka noho tonotono ngā Māori, ka whakatūhia rānei ki te haka.

Tikanga whakaaro Māori

Whai hiranga anō te whakaatuhia o te toi whakaari Māori hei whakatairanga i ngā mahi tāpoi. He mea whakairo ētahi wharenui mō te hunga tūruhi anake, ā, ka taupae atu ētahi tira kapa haka Māori ki tāwahi whakatūtū ai.

I te tekau tau atu i 1960 ka whakatūhia Te Wānanga Toi Whakairo Māori ki Rotorua hei whakangungu i te hunga whakairo, raranga hoki. Maru ana te wānanga i te tūruhi ki te hokohoko taonga.

Ka waihangahia te waitohu Toi Iho, hei whakatau i ngā mahi toi tūturu nā te Māori i mahi.

Te aranga ake anō o te tāpoi Māori

I ngā tau tōmua o te mano tau 2000 ka puta anō te rongonui o ngā toi Māori. I te tau 2006, neke atu i te 500,000 te maha o ngā tūruhi i mātakitaki i ngā mahi toi whakaari a te Māori.

Ka noho tonu ko Rotorua te pokapū mahi tāpoi Māori, engari kua tūria anō i ētahi atu rohe ngā mahi tāpoi. Ko te nuinga he mahi ririki, he mahi ā-whānau, pērā i a Whale Watch Kaikōura, te pā Māori o Tamaki Tours, te whakatere waka kōreti, te whakatere waka kōpana, me te mātirotiro awa kōpaka ki Te Waipounamu, e whakahaerehia ana e Ngāi Tahu Tourism.

Me pēnei te tohu i te whārangi:

Paul Diamond, 'Te tāpoi Māori', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-tapoi-maori (accessed 16 April 2024)

He kōrero nā Paul Diamond, i tāngia i te 11 o Māehe 2010