Kōrero: Te tāpoi Māori

Whārangi 4. Te aranga ake anō o te tāpoi Māori

Ngā whakaahua me ngā rauemi katoa o tēnei kōrero

Te whakawhānuitanga

I ngā tau tōmua o te mano tau 2000, ko te takotoranga whenua te whakamīharotanga nui ki ngā tūruhi o tāwāhi.

Ka noho tonu ko Rotorua te pokapū o ngā mahi tāpoi ā-iwi. Ka puea hoki ētahi atu mahinga tāpoi Māori.

He tikanga whakairo whāiti

Kua tautohetia te tūranga o te tāpoi Māori ki Aotearoa. Kua roa nei e noho ana te tāpoi Māori ki Rotorua. I te tau 1996 ka kī te perehitini o Inbound Tour Operators Council ‘he pai ētahi toi Māori, heoi kāre ngā tūruhi e hiahia ana i tērā i ngā wā katoa … Ka kite rātou i te āhuatanga Māori ki Rotorua. Ka oti tērā, tukuna rātou kia kite i te motu whānui.’1

Hāunga tērā, kua whakawhanake ngā Māori i ngā mahinga tāpoi, me ngā kapa haka me ngā hāngī puta noa i ngā pokapū tūruhi o Aotearoa.

Ngā kaiwhakahaere mahi tāpoi Māori

I ngā tau tōmua o 2000, he nui ngā whakahaerenga ririki, ā-whānau hoki. Ko ētahi kāre i mahi hāngī, haka rānei. I tīmata te Whale Watch Kaikōura i te mōketehia o te uri o Ngāti Kurī i tana whare hei utu i ngā nama mō te mātirotiro tohorā.

I waihangahia e Mike rāua ko Doug Tamaki i a Tamaki Tours i te tau 1990 i tō rātou hoko atu i te motupaika Harley Davidson. Ka heria kē ngā mahi kapa haka me te kai hāngī mai i te hōtera ki tētahi pā i hanga houtia ki te taha tonga o Rotorua.

Ko ētahi whakahaerenga i tū ki runga i ngā whenua o ngā rōpū kaitiakitanga me ngā kaporeihana. Ko tētahi tauira ko te Wakatū Incorporation, tētahi o ngā kaipupuri o Abel Tasman Kayaks. Ko ētahi pērā i a Ngāī Tahu Tourism, i whakaratongia whai muri i ngā whakataunga tiriti.

Te whakahaere kaupapa ake

 

‘Hiahia katoa ngā Māori te whakahaere i ō rātou ake whakaaturanga. Kāre e hiahia rātou kia riro i ngā turu whakamurunga e toru o te pahi, hei rōpū tāpiri rānei. Kāre mātou e hiahia te tū ki ngā whare o ētahi.’2

 

He āhuatanga rerekē

E mea ana te kaiwhakahaere tāpoi a Mike Tamaki, kāre e pai kia whāngai i ngā tūruhi ki te hākari me te haka noa iho. I mea a Ropata Taylor o Wakatū Incorporation, ‘’kāre mātou e whai kaha ki te mahi hāngī me te haka. Ko te waina sauvignon blanc, te kōura me te kuku – tō mātou whāinga nui i runga i ō mātou marae.’3 I ngā tau tomua o 2000, he āhuatanga Māori e whakatairangahia ana e Potiki Adventures ki Tāmaki. Ki Te Waipounamu, ka whakahaere a Ngāi Tahu i ngā mahi hoe waka, te whakatere waka torohaki me te mātirotiro awa kōpaka.

Te mahi tāpoi i ngā tau tōmua o 2000

Ko te kanohi o ngā mahi tāpoi Māori i ngā tau tōmua o 2000 ko te Kaunihera Mahi Tāpoi o Aotearoa. He maha ōna rōpū mahi tāpoi ā-rohe kei roto i tēnei rōpū. I te tau 2008, e mea ana te kaunihera, e 350 te maha o ngā pakihi tāpoi Māori ki Aotearoa nei. 37 ōrau ō ēnei he haerenga, 15 ōrau he noho, 15 ōrau he toi Māori, 12 ōrau he whakamīharotanga, 11 ōrau he toa hokohoko, 7 ōrau he wāhi kai, 5 ōrau he haerenga mā runga waka, 5 ōrau he haka me te hāngī, 1 ōrau he noho marae. Ko te nui ō rātou he whakahaerenga ririki kāre ōna kaimahi.

I te tau 2006, ka whakapae te Manatū Tāpoi, 567,200 te rahi (80 ōrau nō tāwāhi, 20 ōrau nō konei) o ngā tūruhi i haere ki tētahi whakahaerenga tāpoi Māori.

Ka whakaputaina e ngā kaiwhakaputa o Peretānia a Rough Guides i te The rough guide to Māori New Zealand, i te tau 2004, ā, he maha ngā whakahaerenga Māori kua whakaaturia ki runga i ngā puka ārahi o Lonely Planet.

Kupu tāpiri
  1. Dominion, 23 May 1996, p. 1. Back
  2. R. T. Mahuta, Tourism and culture: the Maaori case. Hamilton: Centre for Maaori Studies and Research, 1987, p. 1. Back
  3. ‘Maori theme park for Christchurch.’ TVNZ, http://tvnz.co.nz/view/news_travel_story_skin/985043 (last accessed 23 June 2009). Back
  4. Dominion Post, 26 May 2007, p. C4. Back
Me pēnei te tohu i te whārangi:

Paul Diamond, 'Te tāpoi Māori - Te aranga ake anō o te tāpoi Māori', Te Ara - the Encyclopedia of New Zealand, http://www.TeAra.govt.nz/mi/te-tapoi-maori/page-4 (accessed 9 December 2023)

He kōrero nā Paul Diamond, i tāngia i te 11 Mar 2010