Kei ngā iwi katoa o te ao he kōrero mō te orokohanga o te ao. Kei tēnā iwi, kei tēnā iwi āna kōrero, whakamārama mō te orokohanga o te ao e hāngai tonu ana ki a rātou i tēnei ao hurihuri. He maha ngā āhua o ēnei kōrero, kei te ao pūtaiao, kei ngā mahi toi me ngā pūrākau.
He ataata ngā pūrākau mō te koiora me te orokohanga o te ao. I ngā rā onamata ko ngā pūrākau mō te orokohanga ngā whakamārama i whakaponotia e te tangata. I tēnā me tēnā hapori āna anō kōrero mō te takenga mai o te koiora, te āhua o te tangata, te taiao, me te hanganga o te ao. Ahakoa ahurei ngā kōrero a te Māori, taea ai te tiro whānui ki ngā kōrero puta i te ao.
Ngā kaupapa i ngā pūrākau a te Māori mō te orokohanga o te ao
He rite ngā kaupapa kei ngā kōrero a ngā iwi Māori mō te orokohanga o te ao. Ko ētahi o ēnei ko:
- te whanaketanga o te kore ki te pō, ki te ao mārama
- te wehenga o Rangi rāua ko Papa
- ngā mahi a ngā atua ki te whakairo i te ao tūroa.
Atu i ngā kōrero nei, he rerekē te nuinga o ngā kōrero a ngā iwi mō te orokohanga, tae rawa ake ki a Io.
Te pōuri me te mārama
Ko te nuinga o ngā kōrero a ngā iwi ka hoki ki Te Kore, Te Pō, me Te Ao. Kei ia iwi āna ake whakamārama mō te whanaketanga o te ao. I te nuinga o te wā mā te whakapapa ngā korikoringa e whakatakoto, pēnei i te tātaitanga o te whakapapa, ka whānau mai tētahi ao i tētahi atu. E whai ake nei ko te tauira a Hūkiki Te Ahukaramu rangatira o Ngāti Raukawa i te rau tau 1800 mō te whakapaparanga mai o te pō tae ki te māramatanga:
Te Pō
Te Ata
Te Ao
Te Ao-tū-roa
Te Ao Mārama.
Ko te tauira nei nā Te Ahukaramū e whai ana i te whakapapa mai i te kore ki te whakatinanatanga:
Aituā
Te Kore
Te Mangu
Rangipōtiki.
Te wehenga o Rangi rāua ko Papa
Kōrero ai te nuinga o ngā pūrākau mō te auahatanga mai o te ao. Kei te karaipiture e mea ana, nā te Atua te ao i hanga i roto i ngā rā e whitu. Kei ngā kōrero a te iwi Navajo, ka whānau mai he ao i tētahi atu ao. Ki tā te Māori, ko te wehenga o Rangi rāua ko Papa te mahi nui i te orokohanga mai ai te ao.
Ka tīmata ngā kōrero a te Māori mō te orokohanga o te ao i te kore, i te pō, kia whānau mai ko Ranginui rāua ko Papatūānuku. I te tuatahi e piri tahi ana a Rangi rāua ko Papa, ka whānau mai ā rāua tamariki ki waenganui i a rāua. Heoi nō tā rāua wehenga e ā rāua tamariki, ka uru mai te mārama ki te ao. Nā reira nā ngā mahi a ngā tamariki kia wehe i ō rātou mātua ka uru mai te mārama ki roto i te pō, ka puta ko te ao mārama.
Te pūtake o te ao tūroa
Ka whakamārama te pūrākau i te āhuatanga i tū ai ngā tamariki hei atua o te ao tūroa. Hei tauira, ko Tāne te atua o te ngahere, ko Tangaroa, te atua o te moana, ko Rūaumoko te atua o te rū, ko Tawhirimatea te atua o te hau me te āhuarangi. Mā te kōtuitui i ngā kōrero mō ngā atua ki roto i ngā whakapapa, ka whakamārama te Māori i tōna ao me tōna hanganga.