Harakeke me te wharariki
Ko te harakeke me te wharariki ngā tipu matua mō te raranga. Ka whatua ngā rau hei kete, rā, tukutuku, kupenga hoki. Ka rangaa te muka harakeke hei taura mō te here toki, taiapa, whare, waka hoki.
Ka mahia he tākai i ngā rau hei horoi i ngā wharahanga ka pirau. Ko te wai kōrari hei kīnaki i te kai, hei inu reka rānei.
Nīkau
Ko te nīkau anake tōna momo tipu ki Aotearoa. Hōrapa rā anō te tipu o te nīkau ki Hakaroa me Māwhera i te tonga i Te Wai Pounamu. Neke atu i te 10 mita te teitei. Ka whakamahia ngā kātua mō ngā pou whare me ngā pakitara, ko ngā tētē hei tuanui, ko ngā rau hei mahi raranga. Ka whakamahia te take o ngā tētē hei oko. Kainga ai ngā rau o waenganui, heoi, tērā pea ka mate te rākau. He whakatiko ēnei, ā, ka kai ngā wāhine hapū i tēnei hei whakamauru i te mamae o te tinana. He pai te kai i ngā pua mata i te paunga o te raumati ki te tōmuatanga o te ngahuru. Ka taea hoki te kai i ngā pihi ka tāpapa i te ngahere.
Tī kōuka
Tae atu ki te 12 mita te teitei o te tī kōuka. He pai ngā rau mō te raranga. He rongoā te wai kōhua mō te korere. Kī katoa ngā pakiaka, ngā pihinga, te uho i te huahuka. Ka kainga mata, ka kōhuatia rānei ngā pihipihi. Ko te tikanga, ka poroa te kāuru, ka tīhorea ngā kiri. Ka waihotia te rākau kia tū mō ētahi rangi e rua, kātahi ka poroa te kātua ka koromamao mō te rā, rua rā rānei. Ka tihorea te weu mai i te kiko. He pērā anō te mahi i ngā pakiaka.
Me kī, he reka atu ngā rākau iti, pērā i te tī rauriki. Arā atu anō ngā momo he pai ki te kai, pērā i te tī tōī.
Neinei
Kitea ai te neinei ki te raki o Te Ika-a-Māui. He rite te āhua ki te tī whīroki. Ko ngā rau hei raranga.
Kiekie
He tipu nui te kiekie mō te raranga. Kainga ai ngā emiemi me ngā hua.
