Ko Whakaata Māori
Whai muri i ngā whakamātautau o te wā me ngā whiriwhiringa kōrero ka whakarewaina a Whakaata Māori i te 28 o Poutūterangi i te tau 2004. E rua ngā hua i puta i te ture kotahi. Ka tahi, he rākau toko te hōngere i te reo Māori; ka rua, ka whai matū ngā moemoeā kia whakatūria tētahi whakaata Māori.
Mai anō i ōna whakaaturanga tuatahi me tika te mahi a Whakaata Māori. I waho tonu te hunga tōrangapū, pāpāho hoki e ngengere ana.
Ngā ratonga
Ahakoa te iti o te pūtea, he nui ngā tūmanako mō te hōngere mai i tōna tīmatanga. I rahi ake ngā haora pāhō i tērā i whakaarotia, ā, e mania ana te kōrero a ngā kaiwhakataki i roto i ngā reo e rua. I nāianei, e rua ngā hōngere a Whakaata Māori. Nō te 28 o Poutūterangi i te tau 2008 ka whakarewaina te hōngere o Te Reo.
Ahakoa ko te reo te pūtake i whakatūria ai ngā hōngere, kīhai te iwi whānui e pīrangi ki ngā hōtaka reo Māori. Koia i kore ai e puāwai a MTS hei huarahi mahi moni nui. Mai anō i tōna huatakinga ka whiwhi a Whakaata Māori i ētahi pūtea tautoko mai i te kāwanatanga.
Te hunga mātaki i a Whakaata Māori
Nā te kore here a Whakaata Māori i piki ake ai te kounga o ōna hōtaka take mohoa, pakipūmeka, whakaari hoki. Nō roto i te ratonga, nō tāwāhi hoki ōna hōtaka. I tungou katoa te hunga mātaki e hiakai ana ki ētahi whakaaturanga atamai. I rata anō ngā kaimātaki ki te āhua Māori o ōna whakaaturanga.
Ko te whakapiki i te rahi o te hunga mātaki tētahi tonu o ngā wero nui. E ai ki ngā tatauranga ko te nuinga o ngā kaimātaki he Pākehā. I whiua hoki te pātai mēnā ka aropū ngā hōngere ki te tipu o te hunga reo Māori, mēnā rānei ka whakawhenumia te kaupapa o te reo ki te kaupapa whakarahi hunga mātaki. I roto i tōna tekau tau tuatahi, i eke i a Whakaata Māori te tauritenga i waenganui i te reo me te whakarahi i tōna hunga mātaki.
I whakaahua a Whakaata Māori i te āhuatanga koiora tē kitea i te ao, pērā anō i a Tangata whenua i te tekau tau 1970. Nā ōna pāhotanga o te rā ANZAC me ngā taiopenga nui pērā i te Ipu Whutupōro o te Ao i te tau 2011, ka kitea te pitomata o Whakaata Māori ki te whakakanohi i te motu whānui.
Ngā hōngere auraki
I te tekau tau 2010 ka pāho ngā hōngere auraki i ngā hōtaka pārongo, rangatahi, pakipūmeka hoki e rata ana ki ngā kaimātaki Māori mai, tauiwi mai hoki. Ko ētahi hōtaka ka aro ki te tirohanga Pākehā, tērā he iwi raruraru te Māori.
He hōtaka a GC i whai atu i ngā rangatahi Māori e noho ana ki te Tai Kōura o Ahitereiria. Ahakoa te momoho o te hōtaka, i werohia te pātai mēnā i tōtika te tuku pūtea kāwanatanga ki tēnei momo hōtaka.
I te paunga atu o te tau 2014 ka pāho Te Reo Tātaki mā waho kē ngā hōtaka o te Māori, o Te Moananui-a-Kiwa hoki e mahi. Ko Te Karere anake kīhai i raweketia.
Te whakaata Māori me te reo
E rima tekau tau mai i te tīmatanga o te whakaata i Aotearoa, he taupori rangatahi tonu te Māori. Ka mutu ko te nuinga o ngā kaimātaki he rangatahi – kīhai hoki te katoa i mārama ki te reo Māori.
E haere tonu ana te tautohe mēnā ka whai kiko te whakaata ki te reo Māori. Kei reira tonu ngā whāinga me ngā paearu e kitea ai ētahi rautaki hou. Ko te wero nui ake ko te whai māramatanga i ēnei wero, kia Māori tonu hoki te āhua.
He tūāhua whai mana te rongo o te Māori i tōna reo i runga i te whakaata. I te tekau tau 2000, ka puta te reanga hou o ngā kaikōrero me ngā kaiwaiata Māori ki te marae o te whakaata, ki mua tonu i ngā miriona tāngata.
