Kōrero ai ngā Pākehā tōmua mō te nui o te ika, mō te tino mōhio o te Māori ki te hao. E ai ki a Kāpene Kuki i te tau 1773, ‘He mōhio atu rātou i a mātou ki te mahi ika, tae rawa ki ā rātou tikanga hao’. 1
Kupenga nui whakaharahara
He nui whakaharahara ngā kupenga a te Māori. I te 4 o Tīhema i te tau 1769, ka tuhi a Joseph Banks mō ngā Māori o Pēwhairangi e kata ana i a rātou mō te pakupaku o tō rātou kupenga i te Endeavour: ‘Ka mutu tā rātou kata i te pakupaku o tā mātou kupenga, ka whakaaturia mai tō rātou kupenga, e 9 mita te hōhonu, me te roa! E hika! Kāore e paku iho i te e 720-900 mita tōna roa ina tautau ana taua kupenga i te ika. 2
Ngā tauhokohoko me te Pākehā
Ka tipu ngā tāone, ka haere tonu ngā mahi hī ika a te Māori. I te tīmatanga, nā te Māori ngā ika whāngai i a Tāmaki, i a Te Whanganui-a-Tara, i a Ōtākou. E ai ki a William Swainson te rōia matua, i te tau 1852, e 1,792 ngā waka Māori i tomo ki te whanga o Tāmaki, e kawe ana i te e 45 tana ika me ētahi atu kai.
Te paheketanga o ngā mahi hao ika a te Māori
Ka pakari haere te noho a te Pākehā, ka paheke haere te noho a te Māori. Nā te rironga o ngā whenua tata ki ngā tauranga ika me te tuwhera mai o ētahi atu mahi, kua kore ngā haerenga ā-iwi ki te hao ika. Nā te aro o te Pākehā ki te hao ika hei kaupapa arumoni, tāpae atu ki te memeha haere o te ika me ngā ture i utaina ki runga i te hao ika, ka paheke te hao ika a te Māori. Kāore i whai hua te Māori i te hao ika hei kaupapa arumoni; i te nuinga o te wā, he mahi te hī ika hei tāpiri i ngā mahi ahuwhenua.
Ka noho tonu te ika hei tino kai mā te Māori – kainga tonutia i ngā tangihanga me ngā hui nui. Ahakoa te paheketanga o ngā mahi hī ika a te Māori, i whāia tonutia e ia āna tikanga hao ika tuku iho. Nāwai ā, ka hōhā te Māori mō te korenga o ngā rawa hao ika. I te tau 1991 ka kōrero a Mere Hutcheson o Pōrangahau mō te wā i a ia e tamariki ana, mō te kohi mātaitai - te pūpū, te kina, te pāua, te kuku:
Ka tonoa mātou ngā tamariki e ō mātou kaumātua kia haere ki tātahi…He nui te kai i aua rā, kāore i pēnei i ēnei rā. Kua kore te karengo, me uaua ka taea he kōura. I ngā rā ki mua ka whakahokia e mātou ngā mātaitai ki te kāinga, ka akona mātou e tō mātou whāea kia tākai i te mātaitai ki te rau karamu ka tao ki te hāngī. Koirā te mahi i ngā rā ki mua, he pāwhara tuna, he pāwhara ika; engari anō ēnei rā. Ka hipa ngā tau, ka rerekē te titiro ki tēnei mea te mahi ika.