Ngā tikanga o mua
He wāhi nui tō te karakia i te mahi ika. Ka tuku karakia ki a Tangaroa me ērā o ngā kaitiaki kia tukua mai he ika. He karakia nā Mohi Ruatapu mō Tangaroa:
Kuku, kuku ika, kuku wehiwehi
Takina ko koe nā, te iho o ika
Te iho o Tangaroa
Uara ki uta rā, uara ki tai rā.
Te ika whakataki
Ko te tikanga, me whakahoki te ika tuatahi ki te moana. Ka whakaritea he wāhi ki tātahi hei taki karakia, hei tuku ika whakahere ki a Tangaroa.
Māwe
Ko te māwe tētahi mea, wāhi rānei ka whakakaha i te mahi kei te mahia, ahakoa he aha taua mahi. I ngā rā ki mua, he momo māwe hei tōmina ika. Hei tauira, kei te pūaha o Mōkau te punga o Tainui e takoto ana. Koia te māwe o ngā tauranga ika o taua takiwā, te kaipupuri i ngā ika kei ngaro. He kaitiaki anō te māwe i ngā ika. Kei kō atu o Mōkau ko Te Naenae, he wāhi whakahere ki a Tangaroa.
Rāhui
He tikanga, he whakahaere anō ā te Māori mō ngā mahi i te wai. He wā mō te mahi i tēnā ika, he wā mō te mahi i tēnā ika; he wā mō te haere ki tērā tauranga ika, he wā mō te haere ki tērā tauranga ika. Ko te rāhui, hei rauhī tauranga ika kei memeha noa.
Nā te nui o te mahi hī ika, kei runga te tapu i ngā āhuatanga katoa. Mā te pūmau ki ngā tohutohu me ngā tikanga mai anō, ka angitū te tangata. Kei runga te tapu i te hunga ka puta ki te mahi ika, tae rawa ki ō rātou waka. Tino kore nei i whakaaetia te hāpai ō i ngā haerenga ki te mahi ika; mēnā he kai māoa, kātahi ka tino hē rawa atu. Kei runga tonu taua tapu i ngā kaihī kia heuea rā anō e te tohunga ina ū ki uta.
Te rau tau 1900
Taka rawa iho ki te rau tau e 1900, kei te hī ika tonu te Māori i raro i ngā tikanga mai anō. He kōrero tēnei nō te tekau tau atu i 1950 mō te mahi kahawai ki te awa o Waiapu i te rohe o Ngāti Porou:
Ka oti te kupenga ka purua he aho ki roto i nga mata o waho. Ka kiia tenei ko te ngakau o te kupenga. I muri iho ka whakawhataina, ka utaina he mea taumaha ki roto hei whakau i te mau o nga mata o te kupenga. Ka oti tena ka tikina he manuka kahikatoa me nga pirita hei tango mo te kupenga. Whakamaroketia ai enei mea a ka mutu ka whakamaua nga pirita ki runga o te manuka kia rite ki te rahi o te kupenga. Kua tika i tenei wa mo te mau ki te one, engari hei te one whakamau a i te kupenga ki runga i te tango.
I mua o te hekenga ki roto i te tiana hoki o te Kai-hao. Hei reira ra ano ka heke ai te Kai-hao ki roto i te wai. Pena tikanga i nga wa katoa. Kei te mau tonu i a Ngati Porou inaianei. Ka mau te ika tuatahi i roto o te kupenga hou, ka whatia te upoko kia pakaru iho te toto ki runga i te kupenga, mehema ra he kupenga hou. Ka mutu tera ka whakairiria taua ika ki runga i tetahi rakau i tahaki atu o te haoanga. Kaore tera ika e kainga. Katahi ano ka maro te hao a te Kaihao he ika mana. Ka kiia i tena wa kua noa te kupenga. Kaore e uru te mango me nga ngarara whararihariha o te moana ki roto. 1
Ki ētahi, ki ngā tāne te mahi ika, ki ngā wāhine te mahi mātaitai. Heoi, kei te wānangatia tonutia tēnei ariā.
