Te rau tau 1900: te ngana kia whakatikangia ngā hē
I te rau tau 1900, ka tāpaea e te Karauna ētahi paremata kore take ki mua i a Te Āti Awa hei whakaea i ngā mahi hē o mua. Hei tauira atu, i te tekau tau atu i 1920 i tūtohu te Kōmihana a Sim kia utua ētahi paremata, engari kāore ia i tino rangahau i ngā tino take pēnei i te whakahokitanga o ngā whenua raupatu ki te iwi, ngā wāhi tapu o te iwi, ngā taonga a te iwi.
Kia tae ki te tekau tau atu i 1930 kua whakatauhia e te kāwanatanga tētahi utunga engari kāore ia i kōrero tahi ki te taha o ngā iwi o Taranaki, tae atu hoki ki a Te Āti Awa. Ahakoa te kī a te Taranaki Māori Claims Act 1944 kua eke te katoa o ngā utu mō ngā hē i whakaputahia e te Karauna ki ngā tāngata o taua rohe, kāore pea tēnei i te tika ki tā te Māori i titiro ai. I te wā o ēnei whakatau, i te hokona tonutia, i te herea rāneihia ngā whenua i rāhuitia mō te Māori ki ētahi rīhi mutunga kore. Kia tae ki te tau 1974, kua hokona e te Public Trust te 63 ōrau o ngā whenua i rāhuitia mō ngā iwi o Taranaki.
Ngā whakawhitiwhitinga kōrero
Nā te tatauranga 2013 i whakaatu neke atu i te 15,000 te tokomaha o ngā uri o Te Āti Awa ki Taranaki. Nō te tau 1996 ka whakaae te Rōpū Whakamana i te Tiriti ki ngā takahitanga o te Tiriti o Waitangi me te tika o Te Āti Awa kia tono paremata mō ngā whenua i raupatutia. Nō te tau 1998 ka tīmata ngā whakawhitiwhitinga kōrero mō tētahi Whakaritenga mō ngā Whakataunga i waenganui i te iwi me te Karauna. Kei te mahi tahi tonu a Te Āti Awa me te Karauna e tū pakari ai te iwi hei ngā rā kei te tū.