Ko te mōteatea te puoro ake a te Māori e mau tonu nei ki ngā kāinga Māori mō ngā rautau maha. Kāore e ārikarika ngā take me ngā kaupapa i titoa ai te mōteatea. He huhua ake ngā momo mōteatea, anei e whai ake nei ētahi:
- he pātere – he waiata i titoa e te wahine hei tāwai i te taunu
- he apakura – he waiata tangi
- he pao – he waiata poto
- he ruri
- he oriori
- he matakite
- he mata
- he kaioraora
- he waiata aroha.
Ngā tūāhua
Ko te kaitito Māori taketake he waihanga mōteatea. He tohunga raweke reo te kaitito taketake ka whakamahi i te reo pohewa hei whakawhiti i te kōrero me te whakaaro.
Te tito haka
Nā runga i te āhua o ētahi mōteatea, ka tahuri te kaitito ki ngā mahi kaiwhakanekeneke, kaihaka rānei. Nō konei kua kōrero hoki te tinana a te kaitito – ki te whakakōrero i tōna riri, ki te whakatinana rānei i ngā whakamīreirei o te whare tapere.
Ngā karakia
He matatau anō te kaitito taketake ki ngā karakia. Ka mutu ka whai pānga te tito waiata ki te whakauru i ngā kupu motuhenga hei whakaora i te atua, i te wairua rānei ki te takahuri i tētahi āhuatanga.
Rangatira
He kaitito anō te hunga rangatira. Tē kitea te manukura kāore i tito waiata. Ahakoa he iti te kupu, he mea nui te tito waiata ki te whakawhiti atu i tētahi whakaaro ki ngā reanga.
Te reo atua
Ko te kupu tonu te mea nui. Ehara noa iho te kupu i te kupu anake, engari ana ko te oranga tonu e tinana mai ana i roto i te kupu me ngā neke. Inā hoki ko te reo te waka e puta anō ai te ira atua ki te ao mārama. Ka kotahi te kaitito ki ngā wairua, ngā tīpuna me ngā atua. Koia tonu te reo ko te kaitito.